Πολύ κουβέντα γίνεται τον τελευταίο καιρό για την αξιολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων και για το αν πρέπει να υπάρχει ή όχι. Προσωπικά, δεν γνωρίζω κάποιον που να μην επιθυμεί τις καλύτερες δυνατές υπηρεσίες και την πιο γρήγορη εξυπηρέτηση από το ελληνικό δημόσιο. Ανεξαρτήτως πολιτικών απόψεων δεν υπάρχει περίπτωση π.χ. να μη θέλεις να ξεμπερδέψεις γρήγορα και αποτελεσματικά σε μια εφορία ,σε ένα νοσοκομείο ή στο δήμο. Για να το κάνεις όμως αυτό η διοικητική μηχανή πρέπει να λειτουργεί σωστά, επομένως και οι υπάλληλοί της να είναι καλοί στη δουλειά τους. Και την καταλληλότητά τους -κακά τα ψέματα- την εγγυάται και η τακτική αξιολόγηση (όχι μόνο αυτή βέβαια).
Διότι είναι λάθος να θεωρούμε ότι η χαμηλή παραγωγικότητα του δημόσιου τομέα οφείλεται απλά στην έλλειψη ικανών στελεχών και στη ‘χαλαρότητα’. Σε όλες τις υπηρεσίες υπάρχουν πολύ ικανά και ευσυνείδητα στελέχη που προσπαθούν να κάνουν τη δουλειά τους αλλά υπάρχουν και αυτοί που είτε δεν έχουν τα απαραίτητα προσόντα είτε προσπαθούν πάντα να ‘ λουφάρουν’. Πρέπει όμως να ληφθεί υπόψη και το θεσμικό πλαίσιο, η δομή της υπηρεσίας , ο τεχνολογικός εξοπλισμός, η έλλειψη κινήτρων για τους ικανούς και ευσυνείδητους αλλά και η γραφειοκρατία, που δημιουργεί απίστευτη ταλαιπωρία και σύγχυση για την οποία δε φταίνε οι υπάλληλοι αλλά το δαιδαλώδες και πολλές φορές αλληλοαναιρούμενο νομικό πλαίσιο άρα στην ουσία το ίδιο το κράτος.
Με βάση όλα αυτά, δε μπορεί κανείς να βγαίνει στην κοινωνία και να λέει απλά όχι σε όλα. Το όχι σε όλα και το ναι σε όλα είναι εξίσου επικίνδυνα. Προσωπικά λοιπόν ,στο ερώτημα ναι ή όχι στην ύπαρξη αξιολόγησης, ( σε μια σοβαρή χώρα βέβαια θα ήταν τουλάχιστον αστείο να τεθεί τέτοιο ερώτημα) λέω ένα καθαρό και αυτονόητο ΝΑΙ.
Από κει και πέρα όμως πρέπει να δούμε πολλά και σοβαρά θέματα όπως: για τι είδους αξιολόγηση μιλάμε , με ποιους μετρήσιμους δείκτες ,ποιοι θα την κάνουν και πολλά άλλα, για να διαπιστώσουμε τελικά αν η προτεινόμενη αξιολόγηση βελτιώνει ή όχι τη λειτουργία και την απόδοση του δημόσιου τομέα που είναι και το ζητούμενο.
Το πρόβλημα με τους νόμους της αξιολόγησης είναι ότι, στην ουσία, μένουν μόνο στην εισαγωγή και τη διατήρηση της ποσόστωσης για τη βαθμολόγηση των υπαλλήλων (9-10 έως και στο 25% των υπαλλήλων μιας οργανικής μονάδας, 7-8 στο 60% των εργαζομένων και από 1-6 στο 15% των υπαλλήλων) παραβλέποντας πολλές ουσιαστικές παραμέτρους. Η αναγκαστική ποσόστωση και η επιλογή αυτών των ποσοστών μοιάζει στα μάτια των περισσοτέρων (και είναι) αυθαίρετη και άστοχη. Τι θα συμβεί, όταν κάποιος θα κληθεί να βαθμολογήσει αξιόλογους υπαλλήλους, που έχουν όμως διαφορετικά προσόντα και καθήκοντα ο καθένας; Και ποιες δικλίδες ασφαλείας υπάρχουν για την περίπτωση που κάποιος προϊστάμενος αξιολογήσει θετικά τους «ημέτερους» αδικώντας τους υπόλοιπους; Είναι προφανές ότι, δυστυχώς, το προτεινόμενο σύστημα αξιολόγησης φτιάχτηκε, για να επιτευχθούν αριθμητικοί στόχοι κι όχι η πραγματική αξιολόγηση του προσωπικού. Εκεί που περιμένεις μια σοβαρή και επιστημονικά αξιόπιστη μεταρρύθμιση, έρχεται ένα σύστημα, φτιαγμένο προφανώς υπό την ασφυκτική πίεση του χρόνου και της τρόϊκα, που κάθε άλλο παρά στην αύξηση της παραγωγικότητας των δημοσίων υπαλλήλων και στη βελτίωση της δημόσιας διοίκησης στοχεύει.
Είναι επίσης προφανές ότι απουσιάζουν παράμετροι όπως στοιχειώδης στρατηγικός προγραμματισμός, στοχευμένα οργανογράμματα και αναλυτικό job description αλλά και η εξειδικευμένη στοχοθεσία για κάθε θέση εργασίας, τμήμα ή διεύθυνση. Μα αυτό που λείπει, κυρίως, είναι οι προκαθορισμένοι δείκτες αξιολόγησης. Πώς γίνεται να αξιολογηθεί ένας υπάλληλος αν δεν καθορισθεί ένας ή περισσότεροι ρεαλιστικοί και εφαρμόσιμοι στόχοι, αν δεν προσδιορισθεί ο τρόπος μέτρησης της απόδοσης ( ειδικά στο προτεινόμενο σύστημα αξιολόγησης των εκπαιδευτικών τα προβλήματα είναι τεράστια, θα καταστήσουν το σύστημα εντελώς ανεφάρμοστο και θα δημιουργηθούν περισσότερα προβλήματα απ’ όσα θα λυθούν) .
Και το βασικό ερώτημα: έχει εξασφαλίσει το ελληνικό κράτος την αξιοκρατική επιλογή όλων αυτών που θα αξιολογήσουν; Η απάντηση είναι και προφανής και γνωστή! Την ώρα που τα κόμματα διαγκωνίζονται σε ‘ποσοστώσεις’ ημετέρων που θα καταλάβουν σημαντικές θέσεις του δημόσιου τομέα ( διοικητές νοσοκομείων, ΔΕΚΟ, γενικοί γραμματείς κλπ) θέλουν ταυτόχρονα να μας πείσουν για αξιοκρατική αξιολόγηση στο δημόσιο; Αλήθεια, πόσοι τους πιστεύουν;
Εν κατακλείδι, η πλειοψηφία των πολιτών λέει ναι στην ύπαρξη αξιολόγησης αλλά να αντιληφθεί το Υπουργείο ότι η αυτούσια εφαρμογή μιας ξενόφερτης μεθόδου( της γαλλικής εν προκειμένω), που έχει εφαρμοστεί επιτυχώς σε άλλη χώρα, δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι θα λειτουργήσει με τον ίδιο θετικό τρόπο και στη δική μας. Πρέπει επίσης να συνειδητοποιήσουν όλοι ότι οι συνήθεις κοκορομαχίες μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης δεν ωφελούν. Είναι λοιπόν απαραίτητο το μεν υπουργείο να καταλάβει τα λάθη του αλλά αντιπολίτευση και συνδικαλιστές να πάψουν επιτέλους την άγονη αντιπαράθεση και το όχι σε όλα. Με ειλικρινή διάθεση συνεννόησης ( που δε φαίνεται να υπάρχει) θα μπορούσε να προχωρήσει ( έστω δειλά- δειλά) ένα αξιοκρατικό και μη τιμωρητικό σύστημα αξιολόγησης προς όφελος και των υπαλλήλων αλλά και των πολιτών.
Άραγε ,πότε θα θεσμοθετηθεί και ένα σύστημα αξιολόγησης για όλους αυτούς που στελεχώνουν κυβερνητικές και άλλες κομβικές θέσεις της κρατικής μηχανής (αναφέρθηκα πιο πάνω) και για τους οποίους το μοναδικό ‘κριτήριο’ μέχρι τώρα είναι το πόσο πιστά ‘υπηρετούν’ (για να μη χρησιμοποιήσω άλλη λέξη) τον κάθε υπουργό ή κομματικά παρατρεχάμενο; Ρητορική φυσικά η ερώτηση και δεν περιμένω απάντηση..
Δυστυχώς, για άλλη μία φορά, το πολιτικό σύστημα αποδεικνύεται πολύ κατώτερο των περιστάσεων. Κάποιοι ,που έκαναν καθεστώς την ευνοιοκρατία και το νεποτισμό, καταρράκωσαν κάθε έννοια αξιοκρατίας και αποσάθρωσαν την ελληνική κοινωνία από όλες τις ηθικές αρχές και αξίες του έθνους , δε μπορούν να μας κάνουν κηρύγματα ενότητας, πατριωτισμού και ανόρθωσης του κράτους επικαλούμενοι δήθεν την αξιολόγηση και την αξιοκρατία απλά για να αποποιηθούν των ευθυνών τους. Δεν μπορούν (ή δε θέλουν) να καταλάβουν ότι όχι μόνο δε γίνονται πιστευτοί αλλά απαξιώνονται ακόμη περισσότερο στα μάτια της κοινής γνώμης την οποία εξοργίζουν, το ίδιο με την αντιπολίτευση, που δεν έχει να προτείνει τίποτα και απλά χαϊδεύει τα αφτιά όλων θυμίζοντας αλήστου μνήμης εποχές στις οποίες δεν πρέπει να επιστρέψουμε. Η αξιολόγηση και η αξιοκρατία θα έπρεπε να είναι δεδομένα για κάθε ευνομούμενο κράτος. Αν στο δικό μας δεν είναι, κάποιοι φταίνε για αυτό…
Νίκος Γ. Καραγιάννης
Καθηγητής
Διευθυντής 7ου Γυμνασίου
πρ. Αντιδήμαρχος
