Το χωριό
Ο Μεσενικόλας είναι ένα από τα πιο όμορφα και ιστορικά χωριά του νομού Καρδίτσας κοντά στη λίμνη Πλαστήρα. Σε υψόμετρο επτακοσίων μέτρων περιτριγυρισμένο από δάση δρυός και καστανιάς, το χωριό χαρακτηρίζεται σαν το μπαλκόνι της Θεσσαλίας, αφού απ’ τον Μεσενικόλα το βλέμμα σας φθάνει ως τον Όλυμπο και το Πήλιο.
Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται κυρίως με την αμπελοκαλλιέργεια και την παραγωγή κρασιού και τσίπουρου. Στους αμπελώνες του χωριού καλλιεργείται η τοπική ποικιλία « ΜΑΥΡΟ ΜΕΣΕΝΙΚΟΛΑ» η οποία μαζί με τις ποικιλίες « ΣΙΡΑΧ» και «ΚΑΡΙΝΙΑΝ» δίνει το εκλεκτό κρασί ονομασίας προέλευσης ανώτερης ποιότητας. Το χωριό βρίσκεται πάνω στο οδικό κύκλωμα της λίμνης Πλαστήρα για τη δημιουργία της οποίας προσέφερε τις περισσότερες καλλιεργήσιμες εκτάσεις από κάθε άλλο χωριό της περιοχής. Η παραλίμνια περιοχή του χωριού είναι αυστηρά προστατευόμενη περιοχή απαλλαγμένη από κάθε μορφής δόμηση και προσφέρει στους επισκέπτες της αξέχαστες στιγμές γαλήνης και ηρεμίας. Περιοχή ιδανική για πεζοπορία , ορεινό ποδήλατο, ψάρεμα, κυνήγι και αξέχαστη επαφή με τη χωρίς προηγούμενο ποικιλότητα της ντόπιας χλωρίδας και πανίδας.
Ιστορία του χωριού
ΜΕΣΕΝΙΚΟΛΑΣ ΡΩΜΑΊΚΑ ΧΡΟΝΙΑ-ΦΡΑΓΚΟΚΡΑΤΙΑ
Το χωριό Μεσενικόλας βρίσκεται στα ίχνη μιας αρχαίας μικρής πόλης της Θεσσαλιώτιδας, της Πολίχνας.
Η Πολίχνα ήταν ένα από τα οχυρά φρούρια που περιέβαλλαν την αρχαία Μητρόπολη και ήλεγχε το πέρασμα από το οποίο ξεχύνονταν και έκαναν επιδρομές στο Θεσσαλικό κάμπο οι αρχαίοι Δόλοπες και Αθαμάνες.
Πριν καταστραφεί το οχυρό της Πολίχνας στα χρόνια της Φραγκοκρατίας, είναι πιθανό ότι οι κάτοικοι μετά από μικρή μετακίνηση, λόγω κατολισθήσεων, έκτισαν το καινούργιο χωριό.
Το όνομα προέρχεται από κάποιον μεγάλο νοικοκύρη του χωριού, που οι Φράγκοι ονόμαζαν Μεσιέ – Νικόλα. Ο ίδιος ίσως να έφερε στην περιοχή την αμπελοκαλλιέργεια και συγκεκριμένα την ποικιλία «Μαύρο Μεσενικόλα», η οποία δεν καλλιεργείται σε άλλη περιοχή της χώρας μας.Σημειωτέον ότι η Θεσσαλία έζησε 110 περίπου χρόνια τη δουλοπαροικία των Φράγκων.
Σύμφωνα όμως με μια άλλη εκδοxή που στηρίζεται στις πληροφορίες του ιστορικού Γουίλιαμ Μίλλερ στο έργο του «Η Φραγκοκρατία στην Ελλάδα» η ονομασία προέρχεται από τον πρωτοστάτορα και βάιλο της Αχαΐας Νικολά Σαντομέρ τον ΙΙΙ. Ο πρωτοστάτορας Νικολά Σαντομέρ ήταν αρχηγός στρατεύματος 40.000 περίπου ανδρών, έφθασε στην περιοχή μας το 1304, για να ξαναπάρει το κάστρο του Φαναρίου από τη βασίλισσα της Ηπείρου Άννα, που το είχε καταλάβει αυθαίρετα. Επειδή όμως δεν έγινε τελικά πόλεμος, αφού η βασίλισσα της Ηπείρου Άννα συνθηκολόγησε, το στράτευμα ήταν πια άχρηστο και διαλύθηκε στη Θεσσαλία. Είναι λοιπόν πιθανό ένα τμήμα του στρατεύματος να ανέβηκε στην πρώτη οροσειρά των Αγράφων όπου του παραχωρήθηκαν τίτλοι ιδιοκτησίας και εγκαταστάθηκε στον οικισμό που βρήκε ή ίδρυσε και που τελικά πήρε την ονομασία Μεσενικόλας από το μικρό όνομα του αρχηγού της εκστρατείας. Μέχρι τις ημέρες μας μια τοποθεσία στο χωριό μας ονομάζεται “Κυρ-Νικ” (Του κυρίου Νίκου).
ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ
Ο Μεσενικόλας εμφανίζεται για πρώτη φορά ως συγκροτημένος οικισμός σε γραπτό κείμενο με το όνομα Μοσνικόλας, στην απογραφή τμήματος της Θεσσαλίας που πραγματοποίησε ο Μουράτ Μπέης στα 1454 – 1455. Η πληροφορία βασίζεται σε αδημοσίευτο ακόμα κατάστιχο, που φυλάσσεται στα Αρχεία του Προεδρικού Συμβουλίου της Κωνσταντινούπολης. Η παραφθορά του ονόματος σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί, ως διαφορετικό όνομα από το σημερινό.
Ο Μεσενικόλας όπως και η υπόλοιπη περιοχή, από το 1525, που υπογράφηκε η περίφημη συνθήκη της αυτονομίας των Αγράφων (Συνθήκη Ταμασίου) έζησε σε καθεστώς αυτοδιοίκησης μέχρι και την εποχή του Αλή Πασά των Ιωαννίνων, ο οποίος καταπατώντας τη συνθήκη (1790), κατάλυσε την αυτονομία των Αγράφων.
Την επόμενη γραπτή μαρτυρία την έχουμε από την κτητορική επιγραφή της εκκλησίας της Παναγίας του Μεσενικόλα που αναφέρει το δωρητή της αγιογράφησης το έτος 1637.
Η επόμενη μαρτυρία προκύπτει από το αδημοσίευτο χειρόγραφο πωλητήριο έγγραφο της 17-11-1785 μεταξύ κάποιου Μεσενικολίτη Στέργιου Ψημμενόπουλου (Ψημμένου) και του Τούρκου Χοσίναγα.
Το 1821 τα χωριά των Αγράφων επαναστάτησαν. Εναντίον τους επέδραμε ο Μαχμούτ πασάς Δράμαλης από τη Λάρισα και μετέπειτα καταστράφηκαν τελείως από τον Μουσταή Πασά της Σκόνδρας κατά την πορεία του προς το Καρπενήσι στα 1823.
Το 1833 με την ίδρυση του Ελληνικού κράτους η Θεσσαλία έμεινε στην κατεχόμενη από τους Οθωμανούς περιοχή. Ο Μεσενικόλας ορίσθηκε έδρα της Αστυνομικής Διοίκησης Νεβρόπολης (ΚΟΛ) και από τότε αποτέλεσε για πολλές δεκαετίες το διοικητικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής.
Στις 26 Ιουνίου 1848 ο Μεσενικόλας λεηλατήθηκε από συμμορία διακοσίων ενόπλων επιδρομέων με επικεφαλής τους ληστές Γεωργάκη Τσάμη, Ταργαζίκη και Εντέμ Αγά. Οι κλέφτες φόρτωσαν στα υποζύγια του χωριού όση πραμάτια μπορούσαν να σηκώσουν και έφυγαν. Σε αναφορά του οδηγού εθνοφυλάκων του δήμου Κτημενίων προς τον έπαρχο Ευρυτανίας αναφέρεται χαρακτηριστικά: «… επήγαν εις Μεσενικόλα και τον εχάλασαν και όσα δεν ημπόρεσαν δεν έκαμαν, και τράβηξαν και εβγήκαν εις την Οξειάν…». Ο τούρκος διοικητής της Θεσσαλίας Χατζή Χουσεΐν θεώρησε σαν υπεύθυνους για τη λεηλασία τον καπετάνιο Αγράφων Χρήστο Βούλγαρη ( που είχε στην υπηρεσία του τον Ταργαζίκη) και τους καπεταναίους και πρώην ληστές Καλτσά και Ασίκη τους οποίους συνέλαβε με δόλο και αμέσως απαγχόνησε. Ο Γεωργάκης Τσάμης συνελήφθη αργότερα στην Ελληνική επικράτεια, αλλά δεν έγινε γνωστή η τύχη του.
Το 1854 εκδηλώθηκε στην περιοχή επαναστατικό κίνημα το οποίο όμως κατέστειλαν οι Τούρκοι.
Η επανάσταση του 1878 αναπτέρωσε τις ελπίδες των κατοίκων της Νεβρόπολης για ανεξαρτησία. Οι επαναστάτες συνήλθαν στο Μεσενικόλα προκειμένου να ορίσουν την προσωρινή διοίκηση των Αγράφων. Το κείμενο της προκήρυξης έχει ως εξής: «Συνελθόντες οι υποφαινόμενοι κάτοικοι των διαφόρων χωρίων, επιφορτισμένοι με ιδιαιτέραν εντολήν των χωρίων μας, όπως εκλέξωμεν τα μέλη της προσωρινής διοικήσεως των Αγράφων, πλην του Κολ Ρεντίνης, εξελέξαμεν ως τοιαύτα τους κ. Απόστολον Βασαρδάνην, Γεώργιον Χριστούλαν, Γεώργιον Λαγών, Δημήτριον Ψάραν, Αναγνώστην Βλέτσαν, Θωμάν Ποζούν, και Β. Πολύζον. Εις τα μέλη ταύτα της προσωρινής διοικήσεως δίδομεν την ρητήν εντολήν να διοικώσιν τον τόπο κατά νομον, να παριστώσι τα δίκαια μας ενώπιον της ελευθέρας Ελλάδος και της πεφωτισμένης Ευρώπης και εν γένει να πράττωσι παν ότι εγκρίνωσι δια την διοίκηση του τόπου και να αποτινάξωμεν τον αφόρητον ζυγόν της Τουρκοκρατίας και ενωθώμεν μετά της Μητρός μας Ελλάδος υπό το σκήπτρον του λαοφιλούς υμών και σεπτού Βασιλέως Γεωργίου του Α.1878 Απριλίου 5, Μεσηνυκόλα.
ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ
Η απελευθέρωση της Θεσσαλίας το 1881 βρίσκει τον Μεσενικόλα με 961 κατοίκους και το χωριό αμέσως γίνεται η πρωτεύουσα του Δήμου Νεβροπόλεως. Στο Δήμο Νεβροπόλεως συμπεριλαμβάνονται τα χωριά:Βουνέσι (Μορφοβούνι), Κερασιά, Στουγκο (Κρυονέρι), Μπεζούλα (Πεζούλα), Σερμενίκο (Φυλακτή) , Νεοχώρι, Πορτίτσα, Αγ. Γεώργιος, Μπλάσδο (Μοσχάτο) και Ιερά Μονή Κρυεράς Πηγής (Μονή Κορώνας).
Μετά τον ατυχή πόλεμο του 1897, οι Τούρκοι κατέλαβαν την πεδινή Θεσσαλία, οπότε στο Μεσενικόλα εγκαταστάθηκαν οι ελληνικές πολιτικές και στρατιωτικές αρχές της πόλης της Καρδίτσας και η μεραρχία Τρικάλων του Ελληνικού Στρατού με επικεφαλής το διοικητή της Μεταξά.
Τις ημέρες της υποχώρησης του Ελληνικού στρατού το κράτος βρέθηκε σε κατάσταση διάλυσης και μία μεγάλη ομάδα καταδίκων κατάφερε να αποδράσει από τις φυλακές της Χαλκίδας. Οι δραπέτες αυτοί ήλθαν και εγκαταστάθηκαν στο Βουνέσι όπου άρχισαν τη δράση τους ληστεύοντας κατ’ αρχήν τους Βουνεσιώτες. Στις 23 Μαΐου 1897 επέδραμαν και στο Μεσενικόλα για να ληστέψουν τους ντόπιους και τους πρόσφυγες που είχαν ανεβεί στο χωριό απ’ την Καρδίτσα. Η επιδρομή αποκρούστηκε. Κατά τη σύγκρουση σκοτώθηκε μία ηλικιωμένη γυναίκα (σύζυγος Γεωργίου Κάτσιανου) ενώ τραυματίστηκαν τρεις πρόσφυγες. Μετά από λίγες ημέρες η επιδρομή επαναλήφθηκε με αποτέλεσμα να διεξαχθεί ολοήμερη μάχη στα βόρεια όρια του χωριού. Τις απογευματινές ώρες σκοτώθηκε ο επικεφαλής των ληστών Τσιούκας οπότε οι επιδρομείς αποχώρησαν άπρακτοι.
Μετά το 1924 στο Μεσενικόλα εγκαθίσταται και κατοικεί για μεγάλο χρονικό διάστημα ο καταγόμενος από το Μορφοβούνι στρατηγός και μετέπειτα πρωθυπουργός Νικόλαος Πλαστήρας.
Οι Μεσενικολίτες συμμετέχουν σ’ όλους τους αγώνες για την ελευθερία και πληρώνουν βαρύ φόρο αίματος. Στο Μακεδονικό αγώνα συμμετέχουν ο Νταής Χρήστος (Καπετάν Τσιάρας) υποστράτηγος και άλλοι. Το χωριό έχει τριάντα νεκρούς στους Βαλκανικούς αγώνες και στη Μικρασιατική εκστρατεία και καταστροφή.
Στον πόλεμο της Αλβανίας, πέφτει ηρωικά (11-12-40) ο Γεώργιος Βασαρδάνης που κατατάχτηκε εθελοντικά με το βαθμό του λοχαγού καθώς και άλλοι δύο Μεσενικολίτες.
Στην περίοδο της φασιστικής κατοχής οι Μεσενικολίτες μαζί με τους κατοίκους των άλλων χωριών της περιοχής, εντάσσονται ενεργά στο κίνημα της Εθνικής Αντίστασης με αποτέλεσμα τον Ιούνιο του 1943 οι Ιταλοί να κάνουν επιδρομή στην περιοχή και να κάψουν τα χωριά. Στον Μεσενικόλα οι κατακτητές σκότωσαν τον Παπά και άλλους έντεκα αμάχους που βρήκαν μέσα στο χωριό. Άλλους δώδεκα Μεσενικολίτες δολοφόνησαν οι Γερμανοί οι οποίοι επίσης επέδραμαν και έκαψαν το χωριό έξι μήνες αργότερα. Οι καταστροφές συνεχίστηκαν και κατά την περίοδο του εμφυλίου πολέμου, όταν έχασαν την ζωή τους είκοσι οκτώ Μεσενικολίτες και των δύο παρατάξεων.
Η αναγκαστική μετακίνηση απ’ το στρατό στην περίοδο αυτή όλων των κατοίκων του Μεσενικόλα στη Μητρόπολη, σε συνάρτηση με την καταστροφή των αμπελιών από την φυλλοξήρα και το κύμα αστυφιλίας που ακολούθησε, οδηγούν το Μεσενικόλα, όπως και όλα τα χωριά της περιοχής σε δημογραφική συρρίκνωση.
ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
Η ανάκαμψη θα αρχίσει την δεκαετία του 1970 με συνέπεια αρκετοί νέοι να μείνουν στο χωριό. Τις τελευταίες δεκαετίες το χωριό γνωρίζει μία πρωτόγνωρη ανοικοδόμηση κατοικιών που χρησιμοποιούνται είτε σαν κύριες κατοικίες είτε οι περισσότερες σαν εξοχικές και δύο σαν ιδιωτικοί ξενώνες. Η αναγνώριση του κρασιού «Μαύρο Μεσενικόλα» ως κρασί ονομασίας προέλευσης ανωτέρας ποιότητας ανοίγει νέες προοπτικές.
Τα Δημόσια κτίρια που κατασκευάστηκαν μεταπολεμικά είναι:
1) το πέτρινο κτίριο του Δημοτικού Σχολείου
2) το Γυμνάσιο στην κορυφή του χωριού
3) το τριώροφο κτίριο, που στεγάζει τον κοινοτικό ξενώνα, το Πνευματικό Κέντρο – Βιβλιοθήκη και την καφετέρια – εστιατόριο (Πρωτοβουλία του συλλόγου Μεσενικολιτών Αθήνας).
4) το εξοχικό κέντρο με τις εγκαταστάσεις της Γιορτής κρασιού μέσα σε ένα ειδυλλιακό περιβάλλον.
5) το διώροφο σύγχρονο κτίριο με τα γραφεία της Κοινότητας και το Αγροτικό Ιατρείο
6) το τριώροφο κτίριο του Μουσείου Οίνου και Αμπέλου.
Στο κέντρο του χωριού δίπλα στις πλακόστρωτες πλατείες με τα αιωνόβια πλατάνια, δεσπόζει ο μεγαλύτερος και πιο επιβλητικός ναός της περιοχής, κτισμένος με πέτρα, το 1903-1905, αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου.
Ο Μεσενικόλας και μετά την κατάργηση του Δήμου Νεβρόπολης το 1914 παραμένει η Διοικητική έδρα των χωριών της περιοχής, αφού εξακολουθεί να είναι ή γίνεται έδρα αρκετών υπηρεσιών.
Το Σχολαρχείο που λειτουργούσε στο Μεσενικόλα από το 1889, το 1929 ονομάζεται ημιγυμνάσιο και το 1938 5/τάξιο Αστικό Σχολείο.
Από το 1972 και μέχρι σήμερα λειτουργεί το Γυμνάσιο Μεσενικόλα.
Ακόμη στο Μεσενικόλα λειτουργούσε το Ειρηνοδικείο Νεβροπόλεως μέχρι το 1974. Σήμερα είναι έδρα του Συμβολαιογραφείου – Υποθηκοφυλακείου Νεβροπόλεως, των ΕΛΤΑ και του Ταχυδρ. Ταμιευτηρίου, της Αστυνομίας, του Περιφερειακού Αγροτικού Ιατρείου, του Δασονομείου και του Αγροτικού Κτηνιατρείου, έδρα του Αναπτυξιακού Συνδέσμου των χωριών της λίμνης Πλαστήρα μέχρι το 1994, έδρα του Συνδέσμου Ύδρευσης των Κοινοτήτων Μεσενικόλα – Μορφοβουνίου- Κρυονερίου και έδρα του Τοπικού Οργανισμού Εγγείων Βελτιώσεων Μεσενικόλα – Μορφοβουνίου – Μοσχάτου.
Το χωριό διεκδίκησε την έδρα του Δήμου Πλαστήρα, αλλά από τη Νομαρχιακή Επιτροπή Στήριξης του «Καποδίστρια», προτάθηκαν ως έδρα του νέου Δήμου οι Κοινότητες Μορφοβουνίου ή Μεσενικόλα και τελικά από το Υπ. Εσωτερικών – Δημ. Διοίκησης και Αποκέντρωσης ορίστηκε ως έδρα το Μορφοβούνι. Σήμερα ο Μεσενικόλας είναι αναμφισβήτητα το πιο ζωντανό χωριό του δήμου Πλαστήρα με αξιόλογη οικονομική δραστηριότητα που βασίζεται κυρίως στην αμπελοκαλιέργεια και στην παραγωγή των φημισμένων κρασιών του χωριού.
ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΔΕΙΤΕ
Στο κέντρο του χωριού και πλάι στη φημισμένη δροσερή πλατεία με τα αιωνόβια πλατάνια, δεσπόζει η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Η εκκλησία είναι από τις μεγαλύτερες της περιοχής του νομού Καρδίτσας, κτισμένη ολόκληρη με ντόπια πέτρα την περίοδο 1903-1905.
Κάτω από την κεντρική πλατεία και ανατολικά είναι οι “Βρύσες”. Σε μια μικρότερη, πλακοστρωμένη επίσης, πλατεία και κάτω από τη σκιά πλατάνων υπάρχουν 6 βρύσες, που έχουν άφθονο νερό. Λίγο πιο κάτω είναι το ξωκκλήσι του Αγ. Νικολάου και οι τοποθεσίες «Αγ. Νικόλαος» και «ασπρούδια» με ωραίους κήπους και φρέσκα κηπευτικά .
Λίγο έξω από το χωριό και στο δρόμο προς την Καρδίτσα υπάρχει η “βρύση του Βασαρδάνη” όπου ο επισκέπτης μπορεί να δροσιστεί με το κρύο νερό και να αγοράσει, αν είναι τυχερός, κεράσια, νωπά σύκα και άλλα φρούτα εποχής.
Πάνω από τη βρύση υπάρχει ένας ωραία διαμορφωμένος χώρος, μέσα σ’ ένα καταπράσινο δάσος όπου κάθε χρόνο στις 15 Αυγούστου γίνεται η Γιορτή Κρασιού Μεσενικόλα, με το περίφημο κρασί να διανέμεται δωρεάν. Στον ίδιο χώρο, λειτουργεί Καφέ – Μπαρ – Ψησταριά.
Ανηφορίζοντας λίγο πιο πάνω συναντάμε το μικρό ξωκκλήσι της Παναγιάς της Ζωοδόχου Πηγής με ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες του 1647 του αγιογράφου ιερομόναχου Σαμουήλ. Δίπλα και ανατολικά υπάρχει το αθλητικό Κέντρο Μεσενικόλα με γήπεδα, ποδοσφαίρου (με Χλοοτάπητα), βόλεϊ και μπάσκετ. Λίγο πιο κάτω συναντάμε το ξωκκλήσι του Αγ. Δημητρίου, παλιό Μοναστήρι. Από εδώ η θέα προς τον κάμπο είναι καταπληκτική. Το βλέμμα σας φθάνει στην Καρδίτσα τα Τρίκαλα, τον Όλυμπο τον Κίσσαβο, το Μαυροβούνι και το Πήλιο.
Προχωρώντας δυτικά από το ξωκκλήσι της Παναγιάς και ανηφορίζοντας πάνω σε ένα δασικό δρόμο μέσα σε δάσος από καστανιές και βελανιδιές φθάνουμε στο «Διάσελο». Είναι ο αυχένας, που από τη μια μεριά αγναντεύουμε το Θεσσαλικό κάμπο, ενώ από την άλλη τα βουνά των Αγράφων και τη Λίμνη Πλαστήρα.
Στο «Διάσελο» μπορούμε να φθάσουμε και από άλλο δρόμο ανηφορίζοντας μέσα από το χωριό και περνώντας από τη βρύση «Καρβούνη». Στο δρόμο αυτό συναντάμε την τοποθεσία «Μνήματα» και τη στενωπό του «Λίν». Από τη στενωπό αυτή ξεχύνονταν προς το θεσσαλικό κάμπο οι Ρωμαϊκές Λεγεώνες αλλά και άλλοι κατακτητές. Η τoπoθεσiα “Μνήματα» παραπέμπει σε μάχη πoυ όπως λέγεται έγινε μεταξύ του υπολειμμάτων του στρατού του Πομπήιου και των κατοίκων της περιοχής.
Προχωρώντας προς τη λίμνη υπάρχουν πάρα πολλές όμορφες τοποθεσίες (Μαγούλα, Άνθη, Μεσορράχη, Πετράλωνο, Κυδωνιά, κ.λ.π.) που προσφέρονται για πικ νικ, ψάρεμα ή κυνήγι. Από το διάσελο ξεκινάει και ο ποδηλατόδρομος που φθάνει στο τσαρδάκι. Κοντά στο τσαρδάκι είναι το ξακουστό μοναστήρι της Κορώνας. Από το μοναστήρι μπορείτε να επιστρέψετε στο χωριό ακολουθώντας την παλιά εθνική οδό Καρδίτσας- Αγρινίου, που είναι δρόμος ιδιαίτερης φυσικής ομορφιάς και αποτελεί τεχνικό μνημείο της δεκαετίας του 1920.
Άλλα αξιόλογα σημεία επίσκεψης είναι η βρύση του Καρβούνη, το Γυμνάσιο, το Δημοτικό και το κρυόρεμα με το παλιό καλντερίμι.
Τέλος το μουσείο Οίνου και Αμπέλου θα σας μυήσει, όταν αρχίσει να λειτουργεί, στα μυστικά της τέχνης του κρασιού και του τσίπουρου.
Μαύρο Μεσενικόλα
Στον Μεσενικόλα, στο Μοσχάτο και στο Μορφοβούνι (τρία χωριά του δήμου Πλαστήρα) καλλιεργείται η μοναδική στην Ελλάδα ποικιλία σταφυλιού «Μαύρο Μεσενικόλα».
Η προέλευση της ποικιλίας αυτής είναι άγνωστη. Κατά μία εκδοχή αναπτύχθηκε με την εξέλιξη κάποιας παλιάς ντόπιας ποικιλίας. Κατά μία άλλη εκδοχή η ποικιλία αυτή μεταφέρθηκε στην περιοχή στα χρόνια της Φραγκοκρατίας από τους κατακτητές. Όπως και να έγινε, η ποικιλία αυτή μαζί με το «μπατίκι» έκανε τον Μεσενικόλα φημισμένο για τα κρασιά του.
Είναι ποικιλία μετρίως παραγωγική, ευαίσθητη στην ανθόρροια και το ωΐδιο, ανθεκτική όμως στην ξηρασία, τον περονόσπορο και το βοτρύτη.
Κάνει σταφύλι μέσου μεγέθους, κωνικό ή κυλινδροκωνικό, συνήθως διπλό και πυκνό. Η ρόγα, που όταν ωριμάσει καλά έχει μαύρη φλούδα, είναι σφαιρική, μέτριας σκληρότητας, πλούσια σε τανίνη, φτωχή σε οξέα, με σάρκα χυμώδη, άχρωμη και γλυκιά.
Το κλάδεμα γίνεται κοντό (δύο-τρεις οφθαλμοί) και η ωρίμανση ολοκληρώνεται στο τέλος του Σεπτέμβρη.
Η παραγωγή κυμαίνεται σε 700-1000 κιλά ανά στρέμμα στους ξηρικούς αμπελώνες.
Η ποικιλία «Μαύρο Μεσενικόλα» όταν οινοποιηθεί σωστά δίνει οίνους ποιότητας με λεπτά αρώματα. Σήμερα με ανάμιξη της ποικιλίας «Μαύρο Μεσενικόλα» 70% με τις ποικιλίες Syrah και Carignan 30% παράγεται το κρασί ονομασίας προέλευσης ανώτερης ποιότητας (V.Q.P.R.D.) «Μεσενικόλα».
ΓΙΟΡΤΗ ΚΡΑΣΙΟΥ
Η Γιορτή Κρασιού Μεσενικόλα αποτελεί μια από τις κορυφαίες εκδηλώσεις του Ν. Καρδίτσας, που έγινε θεσμός και πολιτιστικό γεγονός ευρύτερης ακτινοβολίας.
Ξεκίνησε τη δεκαετία του 1960 ως Γιορτή Σταφυλιού και Κρασιού Μεσενικόλα. Γινόταν στη κεντρική πλατεία του χωριού στις αρχές Σεπτεμβρίου, σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Γεωργίας Ν. Καρδίτσας, με παράλληλη έκθεση και βράβευση αγροτικών προϊόντων, για να διακοπεί στη συνέχεια για αρκετά χρόνια.
Το 1984 με απόφαση του τότε Κοινοτικού Συμβουλίου καθιερώθηκε η Γιορτή Κρασιού Μεσενικόλα, η οποία γίνεται στις ημέρες του 15Αύγουστου και συνδυάζεται με το πανηγύρι της εκκλησίας του χωριού (Κοίμηση της Θεοτόκου).
Γίνεται σ’ έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο στη θέση «καστανιές» σ’ ένα καταπράσινο, ειδυλλιακό και δροσερό περιβάλλον.
Διαθέτει άνετο πάρκιγκ, και μια αρκετά μεγάλη πλατεία που μαζί με τις εξέδρες χωράει περίπου 1500 άτομα, κάβα κρασιών απ’ όπου διανέμονται δωρεάν Μεσενικολίτικα κρασιά σε τρεις τύπους Λευκά – Ροζέ – Κόκκινα. Ακόμη προκειμένου τα κρασιά να πίνονται ευχάριστα και να αναδεικνύονται τα χαρακτηριστικά τους, ψύχονται στον ψυκτικό θάλαμο της κάβας.
Εντός του ίδιου χώρου λειτουργεί Καφέ – Μπαρ – Ψησταριά απ’ όπου οι επισκέπτες μπορούν να προμηθεύονται ντόπια ψητά της ώρας, και άλλους μεζέδες, αναψυκτικά κ.λ.π.
Τις ημέρες της Γιορτής υπάρχει ένα πλούσιο καλλιτεχνικό Πρόγραμμα ενώ παράλληλα οργανώνονται και άλλες εκδηλώσεις (Εκθέσεις Αγροτικές, Δασικές, Λαογραφικές, Έκθεση Ζωγραφικής, Βιβλίου, Φωτογραφίας ημερίδες για τα αμπέλια και τα κρασιά κ.λ.π.).
Τελευταία καθιερώθηκε η βράβευση κρασιών Αμπελουργών της περιοχής (ένα βραβείο για κάθε κατηγορία Λευκά – Ροζέ – Κόκκινα). Την αξιολόγηση των κρασιών αυτών, ως και των κρασιών που προσφέρονται εντελώς δωρεάν από την κάβα της Γιορτής έχει αναλάβει η Ένωση οινοφίλων Καρδίτσας
Το παζαράκι
Κάθε χρόνο στις 5 του Σεπτέμβρη γίνεται στο Μεσενικόλα η μοναδική εμποροπανήγυρη της περιοχής της Νεβρόπολης. Το παζαράκι, όπως ονομάζεται, γινόταν παλιότερα στη Νεβρόπολη στην περιοχή «Άσπρα λιθάρια». Η δημιουργία της λίμνης όμως μετέφερε το παζαράκι στην πλατεία του Μεσενικόλα. Στις δεκαετίες του 1960 και του 1970, που στα χωριά της περιοχής κατοικούσε πολύς κόσμος, το παζαράκι ήταν μοναδική ευκαιρία για τις αγορές ενόψει του χειμώνα. Είδη προίκας, ρούχα, ζαχαρωτά, τυροκομικά, παιγνίδια απλώνονταν στις παράγκες των πλανόδιων εμπόρων. Το βράδυ τα κλαρίνα συνοδεύονταν με το Μεσενικολίτικο κρασί.
Και σήμερα όμως παρά τη μεγάλη μείωση του πληθυσμού το παζαράκι εξακολουθεί να δίνει νότες χαράς και κεφιού στις πρώτες μελαγχολικές μέρες του Σεπτέμβρη.
Ο ΑΝΑΦΑΝΟΣ
Ο αναφανός είναι ένα αγαπημένο έθιμο των Μεσενικολιτών που συνδέεται με τη λειτουργία της Ανάστασης το Πάσχα. Όλοι έχουν ωραίες αναμνήσεις απ’ τα παιδικά τους χρόνια που συνδέονται με το έθιμο αυτό.
Παλιότερα, τότε που στο χωριό μας μεγάλωναν πολλά παιδιά η διαδικασία της κατασκευής του αναφανού ήταν μια πραγματική γιορτή που διαρκούσε όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα.
Οι μεγαλύτεροι απ’ τα αγόρια αναλάμβαναν το κόψιμο μικρών βελονοειδών θάμνων που ονομάζονται «προυτσάλια».
Τα μικρότερα παιδιά έσερναν τα «προυτσάλια» στο σημείο που κατασκευάζεται ο αναφανός στην κορυφή του χωριού.
Εκεί φτιάχναμε μια μεγάλη θυμωνιά που έφτανε ή και ξεπερνούσε το ύψος των δέκα μέτρων. Στον άξονά της η θυμωνιά αυτή στηρίζονταν σε ένα κατακόρυφο ίσιο δρύινο ξύλο το «τεμπλάρι». Όλη η δουλειά είχε τελειώσει το απόγευμα του Μεγάλου Σαββάτου και όλοι πια καμάρωναν για τη συμβολή τους στην κατασκευή του αναφανού.
Με το σουρούπωμα όλα τα παιδιά μαζευόμαστε στον αναφανό για να τον φυλάξουμε, μην έρθουν και μας τον κάψουν πριν την ώρα του οι …Βουνεσιώτες. Αυτή μάλλον ήταν μια καλή δικαιολογία για να περάσουμε τη νύχτα στο ύπαιθρο.
Τότε στα χωριά μας η Ανάσταση έβγαινε στις τέσσερις το πρωί. Ανάβαμε λοιπόν φωτιές για να ζεσταινόμαστε και η ώρα πέρναγε χαρούμενα με καλαμπούρια, τραγούδια, ανέκδοτα και πολλά πειράγματα. Τα χιλιάδες φώτα του κάμπου ενώνονταν με τα αστρανάματα του ουρανού και έφτιαχναν μια μαγική εικόνα.
Στις δώδεκα ακριβώς βλέπαμε τα βεγγαλικά στην πόλη της Καρδίτσας. Εμείς όμως έπρεπε να περιμένουμε άλλες τέσσερις ώρες.
Όταν τέλειωναν τα ξύλα που είχαμε για να ζεσταινόμαστε εξορμούσαμε στα κοντινά σπίτια. Αλίμονο σε όποιον είχε στην αυλή του σωρό από ξύλα. Στην ανάγκη ξηλώναμε και κανα ξύλινο φράχτη και έτσι οι ανάγκες για θέρμανση καλύπτονταν και με το παραπάνω.
Μ’ αυτά και με τ’ άλλα πέρναγε η ώρα και πλησίαζε η στιγμή της Ανάστασης. Από ψηλά βλέπαμε τους Μεσενικολίτες με τις λαμπάδες στα χέρια να βαδίζουν βιαστικά προς την εκκλησία.
Μόλις αντικρίζαμε τις πρώτες αναμμένες λαμπάδες με το αναστάσιμο φως να βγαίνουν απ’ το ναό, βάζαμε φωτιά στον αναφανό απ’ όλες τις μεριές και η νύχτα γίνονταν μέρα.
Το Χριστός Ανέστη ακούγονταν ταυτόχρονα από τον ιερέα και τους ψάλτες στο χωριό και απ’ τα παιδιά πού ήταν όλα πάνω στον αναφανό. Πραγματικά κατανυκτική ατμόσφαιρα.
Και σήμερα το έθιμο διατηρείται και όλοι, όταν έρχεται το Πάσχα, θέλουμε να είμαστε στο χωριό μας για να μη χάσουμε τον αναφανό που τόσα πολλά μας θυμίζει
Τα Λουκαντζάρια (Ροκαντζάρια)
Τις Παραμονές των Φώτων το χωριό μας γεμίζει απ’ τα τραγούδια και τα χρώματα των Λουκαντζαραίων. Το έθιμο αυτό έχει αρχαίες παγανιστικές ρίζες και συμβολίζει το διώξιμο των κακών πνευμάτων από το Άγιο φως.
Κάθε παρέα λουκαντζαραίων έχει τον αρχηγό της που κουβαλάει στο κεφάλι του ένα κωνικό χαρτονένιο καπέλο ύψους περίπου δύο μέτρων, το σούιλο, που τον κρατάει όρθιο με τη βοήθεια μιας λεπτής ξύλινης βέργας. Στην κορυφή του σούιλου είναι δεμένα πολύχρωμα μπαλόνια. Στη μέση του ο αρχηγός έχει δεμένα μεγάλα κουδούνια. Κουδούνια έχουν δεμένα στη μέση τους και όλοι οι άλλοι της παρέας, τα οποία δημιουργούν ένα πανδαιμόνιο χαρούμενων θορύβων. Όλοι είναι μεταμφιεσμένοι με πολύχρωμα ρούχα. Υπάρχει απαραίτητα ένα ζευγάρι γαμπρού και νύφης (μεταμφιεσμένο αγόρι), ένας γιατρός με ακουστικά, ο αρκουδιάρης με το αρκουδάκι (μεταμφιεσμένο μικρό παιδί), ένας παπάς, φουστανελοφόροι κ.λ.π.
Η κάθε παρέα επισκέπτεται ένα-ένα όλα τα σπίτια του χωριού και τραγουδάει κάθε φορά τραγούδι ανάλογα με το σπίτι.
Αν στο σπίτι υπάρχει παιδί που πάει στο σχολείο: «Γραμματικέ-γραμματικέ και ψάλτη κι αναγνώστη…»
Αν έχουν κορίτσι της παντρειάς: «Εδώ στα σπίτια τα ψηλά, τα μαρμαροχτισμένα. εδώ έχουν κόρη για παντρειά και θεν να την παντρέψουν…»
Αν έχουν αγόρι της παντρειάς: «Παληκαράκι νιούτσικο με το στριφτό μουστάκι…»
Αν η οικογένεια έχει μετανάστη: «Ξενιτεμένο μου πουλί και παραπονεμένο…»
Για όλες τις άλλες περιπτώσεις: «Για την υγειά σου αφέντη μου για την καλή χρονιά σου, να ζήσεις χρόνους εκατό και να τους ξεπεράσεις, ν’ ασπρίσεις σαν τον Όλυμπο…»
Οι νοικοκυραίοι κερνούν τους λουκαντζαραίους. Αν κάποιος τσιγκούνης δεν εμφανίζεται τότε ακούγεται το σκωπτικό: «Εσένα πρέπει αφέντη μου τροβάς και δεκανίκι να σε τραβάνε τα σκυλιά και δεκαπέντε λύκοι…».
Παλιότερα οι λουκαντζαραίοι τραγουδούσαν δύο μέρες. Στις 4 του Γενάρη οι Μεσενικολίτες τραγουδούσαν στο Βλάσδο (Μοσχάτο) ενώ στον Μεσενικόλα έρχονταν οι Βουνεσιώτες. Στις 5 του Γενάρη τραγουδούσαν όλοι στο χωριό τους.
Το έθιμο συνεχίζεται ως τις μέρες μας παρά τη μεγάλη μείωση του πληθυσμού.
Πηγή: www.mesenikolas.gr