«Δεν θα μπορούσε να βρεθεί καλύτερος χώρος από αυτόν στην όχθη του Σπρέε [ο ποταμός που διαρρέει το Βερολίνο] για να σταματήσει για λίγο το ποτάμι της ζωής και να συνδέσει τους σταθμούς της. Σταθμούς που παρότι αποτελούν οικογενειακή υπόθεση, βρίσκονται στην ουσία της κοινωνικής συμβίωσης…».
Κάπως έτσι προσδιορίζουν οι καλλιτέχνιδες το νόημα του εγχειρήματος αυτού, αποδίδοντας φόρο τιμής στον πατέρα και σύζυγο. Πρόκειται για τη Μελίνα Σαμπαλιώτη, φοιτήτρια στη Σχολή Κινηματογράφου του Πανεπιστημίου Εφαρμοσμένων Τεχνών Βερολίνου και την Κάτια Νταβίντ, Δρ. ιστορίας της τέχνης, σύζυγο και μητέρα των δύο παιδιών του Παντελή Σαμπαλιώτη: της Μελίνας και του Φίλιππου. Το πρώτο ακολουθεί τα χνάρια του ανήσυχου πατέρα, το δεύτερο σπουδάζει βιολογία και φιλοσοφία στο Ευρωπαϊκό πανεπιστήμιο του Φλένσμπουργκ στη Βόρεια Γερμανία. Δυο λόγια για τον Παντελή, που εμείς στην Καρδίτσα γνωρίζαμε καλά: ο Παντελής έφυγε πρόωρα από τη ζωή το 2011 αφού είχε διαγράψει μια σημαντική και πολυδιάστατη πορεία ως ζωγράφος, με εκθέσεις κυρίως στη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ελλάδα, αλλά και ως υπεύθυνος εκπαιδευτικών προγραμμάτων στο Μουσείο του Περγάμου καθώς και ως επιμελητής εκθέσεων τα τελευταία χρόνια, δίνοντας βήμα σε νέους ανθρώπους, μέσα από την καλλιτεχνική διεύθυνση της γκαλερί Wedding στο διαμέρισμα του Mitte του Βερολίνου, την καρδιά του ιστορικού κέντρου της πόλης.
Στην ίδια περιοχή η σύζυγος και η κόρη του επέλεξαν να παρουσιάσουν, μαζί με έργα του, τη δική τους εικαστική δουλειά. Η Μελίνα με τα ασπρόμαυρα σκίτσα της να αφηγούνται ιστορίες ζωής και η Κάτια με την αισιοδοξία της, σίγουρη ότι «μπορούμε να πετάξουμε». Μεταφράζω από το κείμενο της έκθεσης, προσπαθώντας περισσότερο να αποδώσω το νόημα και όχι επακριβώς το περιεχόμενο:
Η αλήθεια, συνεχίζουν, βρίσκεται πιθανά κάπου ανάμεσα (κατ’ αναλογία του ποτηριού που άλλοι βλέπουν μισοάδειο και άλλοι μισογεμάτο). Το ζητούμενο είναι σίγουρα να συνεχίσουμε την πορεία μας απολαμβάνοντας κάθε λεπτό, χωρίς να αφήνουμε την ασχήμια και τη θλίψη να μας καταβάλει. Όσο κινούμαστε σ’ αυτό το ποτάμι της ζωής είναι το πιο σημαντικό ίσως είναι, να μην ξεχνάμε τα νήματα που μας συνδέουν σ’ αυτό τον ιστό που ονομάζεται οικογένεια. Όσες σχέσεις κι αν δημιουργήσουμε σε όλα τα επίπεδα της ζωής μας, η οικογένεια δεν παύει ποτέ να είναι ο πυρήνας της ύπαρξής μας και η βάση του όλου, είτε αυτή ονομάζεται κοινωνία, είτε έθνος, είτε κόσμος. Ενός κόσμου που απαρτίζεται από αναρίθμητα όντα, οργανισμούς, μορφές ζωής. Τίτλος της έκθεσης είναι άλλωστε αυτούσια η ελληνική λέξη «συμβίωση» (symviossi), η οποία προσαρμοσμένη ως Symbiose χρησιμοποιείται και στη γερμανική ορολογία της βιολογίας για να αποδώσει τη συνύπαρξη ποικίλων ειδών προκειμένου να επιβιώσουν ή να βελτιώσουν τις συνθήκες ζωής τους. Κεντρικό θέμα των έργων της έκθεσης είναι το ζώο και ο άνθρωπος, η ζωή και ο θάνατος. Ο δεσμός μας με το τώρα και το εδώ, παρότι γνωρίζουμε πόσο πεπερασμένο και εύθραυστο είναι. Μια ζωή, που κουβαλά ωστόσο το πλεονέκτημα της συνύπαρξης, του συνανοίκειν σε ένα μεγαλύτερο σύνολο. Εκείνης που ορίζει και την ίδια τη συνθήκη της επιτυχίας της: τον σεβασμό του εκάστοτε Άλλου μαζί και το Ομού, το «μαζί», γιατί αυτός είναι ο κόσμος που πρέπει να μοιραστούμε και άλλος δεν υπάρχει.
Ο Παντελής ήταν ο φιλόσοφος, ο εμπνευσμένος από τον Ηράκλειτο. Η Κάτια αντίθετα νοιώθει άνετα με τις αρκούδες που μιλάνε και ψάχνουν για χρυσές σφαίρες αντί για βάζα με μέλι… Η Μελίνα είναι αυτή που ψιθυρίζει στα κουνέλια, το φως της Σελήνης. Ο Φίλιππος δεν συμμετέχει με έργα στην έκθεση αν και είναι διαρκώς με διάφορους τρόπους εκεί… Ίσως όμως συμμετάσχει σε μια επόμενη με τα έργα του που εμπνέονται από το λεγόμενο «πάνκ της εποχής του ατμού» (steampunk). Χρωματικά το αποτέλεσμα έχει απ’ όλα: λευκό του Παντελή, ασπρόμαυρο της Μελίνας, χρώματα της Κάτιας. Η Κάτια αγαπά να απαθανατίζει ζώα μέσα στην ομορφιά και την προσωπικότητά τους. Ζώα, τα οποία αν αποχωριστούν τον φυσικό τους χώρο, θα γίνουν οι πρωταγωνιστές μιας ζωής που δεν ορίζουν πλέον, γιατί έχει καταστραφεί, συρρικνωθεί, καταστραφεί από τον άνθρωπο. Εμείς ατενίζοντάς τα, βλέπουμε ομορφιά, δύναμη, χάρη. Αυτά τι θα έβλεπαν άραγε αν αντίκριζαν εμάς; Μήπως πάθος για εξουσία, απληστία, κατανάλωση, αναίδεια;
Αυτό που οι καλλιτέχνιδες εύχονται –αν έχουν ακόμα κάποιο νόημα οι ευχές- είναι Σεβασμό: σεβασμό του Άλλου, σεβασμό κάθε όντος, κάθε μορφής ζωής. Σεβασμό αυτού του πλανήτη, με όλα τα πλάσματα και τις δυνατότητές του, σεβασμό της ζωής, που μπορεί σε πολλές περιπτώσεις να είναι γκρίζα και πικρή, δρόμος μετ’ εμποδίων ή σύντομος…
Γιατί πάντα υπάρχει λίγη ελπίδα. Γιατί η ζωή είναι ποτάμι που κανείς δεν ξέρει σε ποια όχθη θα βρεθεί. Τι θα συναντήσουμε στο μέλλον, εξαρτάται σε ένα βαθμό κι από μας τους ίδιους. Αλλά αν το νερό θα είναι καθαρό, αν η όχθη σφύζει από ζωή; Ή αν εκεί υπάρχουν άνθρωποι με μνήμη και σεβασμό σ’ αυτήν;
Όπως οι άνθρωποι στην Καρδίτσα, την γενέτειρα του Παντελή, όπου ο Δήμος αποφάσισε πρόσφατα να αξιοποιήσει ως σύμβολό της ένα γλυπτό του: πρόκειται για τον ουράνιο ποδηλάτη, ο οποίος ήδη έχει αρχίσει να κοσμεί τις εισόδους της πόλης, σηματοδοτώντας τη σχέση της πόλης με το ποδήλατο. Γεγονός που τιμά και την πόλη, και τον καλλιτέχνη.
Της Φωτεινής Λέκκα