Tο εγκεφαλικό επεισόδιο αποτελεί μία από τις κυριότερες αιτίες θανάτου και νοσηρότητας παγκοσμίως. Στις ΗΠΑ περίπου 750.000 άτομα ετησίως υφίστανται εγκεφαλικό επεισόδιο, εκ των οποίων το ένα τρίτο πεθαίνει ενώ, τα μισά από τα άτομα που επιβιώνουν διατηρούν κάποιο βαθμό αναπηρίας.
Ως εγκεφαλικό επεισόδιο ορίζεται η εγκατάσταση νευρολογικών συμπτωμάτων για διάστημα μεγαλύτερο των 24 ωρών και οφείλεται σε ελάττωση της αιματικής ροής ή απόφραξη κάποιας από τις αρτηρίες που αρδεύουν τον εγκέφαλο. Τα συμπτώματα διαρκούν μέρες ή μεγαλύτερο χρονικό διάστημα ή μπορεί να είναι μόνιμα.
Ως παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο ορίζεται η εγκατάσταση νευρολογικών συμπτωμάτων για διάστημα μικρότερο των 24 ωρών και συνήθως υποχωρεί εντός μιας ώρας. Το παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο θεωρείται σημαντικό, διότι συχνά προηγείται σοβαρότερου εγκεφαλικού επεισοδίου. Εχεί βρεθεί ότι το 33% των ασθενών με παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο θα εμφανίσουν ισχαιμικό έμφρακτο στα επόμενα 5 χρόνια με μεγαλύτερο κίνδυνο στις δύο πρώτες εβδομάδες.
Το 75% των εγκεφαλικών επεισοδίων είναι ισχαιμικής αιτιολογίας, ενώ τα υπόλοιπα οφείλονται σε ενδοεγκεφαλική αιμορραγία.
Ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (ισχαιμικό έμφρακτο) μπορεί να προκαλέσει οποιαδήποτε κατάσταση επιφέρει ελάττωση ή διακοπή της αιματικής ροής σε μια περιοχή του εγκεφάλου. Το ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο είναι είτε θρομβωτικό είτε εμβολικό.Στοθρομβωτικό επεισόδιο, σχηματίζεται ένας θρόμβος αίματος μέσα σε μια αρτηρία του εγκεφάλου, όπως ακριβώς γίνεται στο οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου με τις αρτηρίες της καρδιάς. Ο θρόμβος σχηματίζεται συνήθως σε μια περιοχή του αγγείου με αθηρωματικές πλάκες.
Στο εμβολικό επεισόδιο, ο θρόμβος αίματος «ταξιδεύει» με την κυκλοφορία του αίματος και καταλήγει να αποφράσσει (σαν έμβολο) τον αυλό του αγγείου. Η προέλευση είναι συνήθως από την καρδιά π.χ. σε κολπική μαρμαρυγή.
Είτε πρόκειται για θρομβωτικό, είτε για εμβολικό επεισόδιο, το τελικό αποτέλεσμα είναι το ίδιο: ο εγκέφαλος στερείται από το αίμα, άρα από το οξυγόνο και τις άλλες θρεπτικές ουσίες. Αυτό προκαλεί νέκρωση της περιοχής εκείνης του εγκεφάλου που αντιστοιχεί στο αποφραγμένο αγγείο. Η περιοχή αυτή δεν λειτουργεί σωστά, με αποτέλεσμα να εκδηλώνεται το ανάλογο νευρολογικό έλλειμμα π.χ. αδυναμία στα χέρια ή τα πόδια, δυσκολία στην ομιλία, ελάττωση της όρασης κλπ. ή ακόμη κωματώδης κατάσταση σε εκτεταμένα ισχαιμικά εμφρακτα.
Οι παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα να υποστεί κάποιος ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο είναι :
1. η ύπαρξη ενός παρόμοιου επεισοδίου στο παρελθόν
2. η ύπαρξη παροδικού εγκεφαλικού επεισοδίου
3. η ύπαρξη εμφράγματος του μυοκαρδίου (σημαίνει ότι όλο το αγγειακό σύστημα πάσχει)
4. η ηλικία. Αν είναι κανείς πάνω από 55 ετών αυξάνονται σαφώς οι πιθανότητες να προσβληθεί, αν και εγκεφαλικό επεισόδιο περιγράφεται σε κάθε ηλικία, ακόμα και σε παιδιά
5. η αρτηριακή υπέρταση
6. η στένωση των καρωτίδων από αθηρωματική νόσο
7. το κάπνισμα
8. η υψηλή χοληστερόλη αίματος
9. ο σακχαρώδης διαβήτης
10. η παχυσαρκία
11. η καθιστική ζωή
12. άλλα νοσήματα της καρδιάς πχ καρδιακή ανεπάρκεια, αρρυθμίες όπως η κολπική μαρμαρυγή κλπ
13. η θεραπεία με οιστρογόνα / αντισυλληπτικά
14. ο αλκοολισμός
15. παθήσεις που σχετίζονται με την πήξη του αίματος
16. η χρήση ευφοριογόνων ουσιών πχ κοκαΐνη, αμφεταμίνες
17. διαχωρισμός μιας αρτηρίας
18. αγγειίτιδες
Σημειώνεται ότι σε ένα σημαντικό αριθμό εγκεφαλικών επεισοδίων (25% τουλάχιστον) δεν ανευρίσκεται ποτέ συγκεκριμένη αιτία.
Το ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο εκδηλώνεται με απότομη έναρξη ενός ή περισσοτέρων συμπτωμάτων τα συχνότερα των οποίων είναι :
1. αδυναμία στα χέρια ή τα πόδια
2. μούδιασμα στα χέρια ή τα πόδια
3. δυσκολία στην ομιλία
4. δυσκολία στο περπάτημα (αστάθεια βάδισης)
5. ίλιγγος και ζάλη
6. ελάττωση της όρασης ή διπλωπία
7. πονοκέφαλος και έμετος
8. απώλεια αισθήσεων, κώμα.
Όλα αυτά τα συμπτώματα μπορεί να οφείλονται και σε άλλα νευρολογικά νοσήματα. Η απότομη έναρξη είναι εκείνη που κατευθύνει τη διάγνωση προς ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο.
Σε ένα ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο συνήθως υπάρχει αδυναμία στη μια πλευρά του σώματος, που ονομάζεται ημιπάρεση (αν η παράλυση είναι μερική) και ημιπληγία (αν η παράλυση είναι πλήρης). Επίσης, συχνά προσβάλλεται και το πρόσωπο, με αποτέλεσμα να έχουμε πτώση της γωνίας του στόματος.
Το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο είναι σχετικά συχνή και σοβαρή νόσος, με συνέπειες για την ποιότητα της ζωής αλλά και την ίδια τη ζωή. Είναι όμως σημαντικό να γνωρίζει κανείς, ότι αν ελέγξει τους παράγοντες κινδύνου, ελαττώνει σημαντικά την πιθανότητα να το πάθει.
Γράφει ο Κωνσταντίνος Μανάκος, MD,PhDc,FEBSC, καρδιολόγος