Είναι γεγονός ότι η εκτροπή του Άνω ρου του Αχελώου είναι το μεγαλύτερο έργο διευθέτησης υδάτων που σχεδιάστηκε ποτέ στην Ελλάδα. Εκτρέπει ένα μικρό ποσοστό των νερών του Αχελώου προς τη Θεσσαλία, τα οποία χύνονται σήμερα στη θάλασσα. Η σημασία του έργου της εκτροπής είναι αναντίρρητα μεγάλη και έχει αποδειχθεί από επιστήμονες και αρθρογράφους όλα αυτά τα 27 χρόνια (1983 έγινε η δημοπράτηση).
Αμέσως παρακάτω θα προσπαθήσω να αναλύσω δυο (2) ερωτήματα που έχουν μεγάλη σημασία για την ουσία της συνέχισης ή μη του έργου.
•1. Γιατί φτάσαμε όμως σήμερα εδώ;
Είναι γεγονός ότι στη διαδρομή εμφανίστηκαν σοβαροί πολέμιοι του έργου, από περιβαλλοντικές οργανώσεις και ομάδες πολιτών ως πολιτικά κόμματα. Έπειτα από διαδοχικές προσφυγές, το ΣτΕ έχει ακυρώσει τρεις φορές τις σχετικές υπουργικές αποφάσεις για τα έργα εκτροπής του Αχελώου (1994, 2000, 2005).
Την 1η φορά (1994), το ΣτΕ ακύρωσε την έγκριση περιβαλλοντικών όρων. Το ΥΠΕΧΩΔΕ συμμορφώθηκε και εκπόνησε νέα Μελέτη και επιπλέον τροποποιήθηκε η εκτρεπόμενη ποσότητα ύδατος προς τη Θεσσαλία (από 1.100 εκατ. κυβικά μέτρα ετησίως μειώθηκε σε 600 εκατ. κυβικά μέτρα). Το ΣτΕ αποδέχθηκε την μερική εκτροπή του Αχελώου, αλλά το 2000 (2η φορά) ακύρωσε εκ νέου την έγκριση των Περιβαλλοντικών όρων, με την αιτιολογία ότι δεν ερευνήθηκαν εναλλακτικές λύσεις ως προς τον αριθμό, το μέγεθος και τη διάρθρωση των έργων. Ακολούθως το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. συμμορφώθηκε και εκπόνησε «Συμπληρωματική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων», αφού τηρήθηκαν πλήρως οι διαδικασίες δημοσιοποίησης και διαβούλευσης που προβλέπονται από τις εθνικές και Κοινοτικές διατάξεις. Η 3η φορά ήταν το 2005, όταν το ΣτΕ ακύρωσε πάλι την έγκριση περιβαλλοντικών όρων επειδή δεν είχαν συνταχθεί σχέδια διαχείρισης νερών τα οποία απαιτούνταν από την Κοινοτική Οδηγία 60/2000 για τη διαχείριση των υδάτων η οποία ενσωματώθηκε στο ελληνικό δίκαιο με τον Ν.3199/2003. Αυτή προέβλεπε μεταβατική περίοδο μέχρι τέλους του 2009 για την έγκριση των σχεδίων διαχείρισης των υδατικών διαμερισμάτων της χώρας.
Πριν λίγες ημέρες το ΣτΕ αποφάσισε 4η αναστολή εργασιών, κατόπιν προσφυγής της «WWF Ελλάς», μέχρι να σταλούν οι απαντήσεις από το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων επί των ερωτημάτων που έχουν σταλεί από το ΣτΕ. Τώρα λοιπόν ξεκινάει ένας αγώνας δρόμου για το ελληνικό δημόσιο ώστε να συνταχθούν έγκαιρα τα σχέδια διαχείρισης νερών πριν την συζήτηση στο Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (Δ.Ε.Κ.), διαφορετικά η τελική απόφαση μπορεί να έχει οριστικά αρνητική κατάληξη για το έργο.
Τι αποδεικνύεται;
- Εκτός της 1ης ακύρωσης (1994) που υπήρχαν ουσιαστικοί λόγοι, όλες οι επόμενες αναστολές εργασιών οφείλονταν αποκλειστικά σε προχειρότητα σχεδιασμού του ελληνικού δημοσίου. Οι 3 πρώτες ήταν αποκλειστικά «εσωτερική» υπόθεση της Ελλάδας. Ειδικά όμως η πρόσφατη 4η αναστολή εμπλέκει καταλυτικά την Ε.Ε., καθώς «γράψαμε στα παλιά μας παπούτσια» την κοινοτική οδηγία 60/2000, και δεν τηρήσαμε τα υπεσχημένα δηλ. ότι ως χώρα θα έχουμε ολοκληρωμένα σχέδια διαχείρισης νερών ως το 2009.
- Να λοιπόν γιατί είπα παραπάνω ότι τη χώρα μας περιμένει αγώνας δρόμου αν πραγματικά θέλουμε την ολοκλήρωση του έργου. Η Ε.Ε. δεν χωρατεύει άλλωστε είναι υποψιασμένη ότι δεν τηρούμε τις υποσχέσεις μας.
•2. Υπάρχει ή όχι περιβαλλοντική ανάγκη για την υλοποίηση του έργου;
Αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς και αφήσουμε στην άκρη τις μικροπολιτικές παραφωνίες, θα πρέπει να παραδεχτούμε τα εξής:
- Τα επόμενα χρόνια αναμένεται δραματική αλλαγή του κλίματος λόγω υπερθέρμανσης του πλανήτη. Οι επιστήμονες και οι διεθνείς περιβαλλοντικές οργανώσεις (μεταξύ αυτών και η WWF) χρόνια τώρα προειδοποιούν και εκλιπαρούν για μέτρα περιορισμού του CO2 που αποτελεί την αιτία της υπερθέρμανσης. Δυστυχώς όλα τα παγκόσμια συνέδρια (Μόντρεαλ, Ρίο ντε Τζανέιρο, Κιότο, Κοπεγχάγη) δεν κατόρθωσαν να «πείσουν» ή να υποχρεώσουν όλες τις χώρες να υιοθετήσουν τα αναγκαία μέτρα για τον περιορισμό των εκπομπών CO2. Η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής είναι υπόθεση όλων των χωρών και η Ε.Ε. έχει βάλει ως ευρωπαϊκό στόχο το 20-20-20 δηλ. ως το 2020 μείωση των εκπομπών CO2 κατά 20% και ενίσχυση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κατά 20%.
- Κύριος σκοπός του έργου είναι η παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας, που είναι πραγματικά «καθαρή» ενέργεια γιατί εκμεταλλεύεται τη μετατροπή της δυναμικής ενέργειας του νερού σε ηλεκτρική και δεν εκλύονται ρύποι. Ανήκει μάλιστα στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) διότι δεν «χάνεται» απλά μετατρέπεται από τη μια μορφή σε μια άλλη χωρίς να εξαντλείται.
- Η θεσσαλική πεδιάδα σήμερα «διψά» και αν αφεθεί στην τύχη του θα «σβήσει» εντελώς και βιοτικά για τους κατοίκους αλλά και ως πλουτοπαραγωγική πηγή της χώρας. Είναι η μεγαλύτερη πεδιάδα της Ελλάδας και τα φυτικά είδη που παράγονται αποτελούν κύρια οικονομική και εξαγωγική δραστηριότητα της χώρας. Επιπλέον στηρίζεται η κτηνοτροφική παραγωγή καθώς παράγονται οι μεγαλύτερες ποσότητες ζωοτροφών στην χώρα μας. Δεν υπάρχουν υδροβόρες καλλιέργειες αλλά υδροβόρες «πρακτικές».
- Για την Ελλάδα οι επιστήμονες προβλέπουν ότι τα ερημικά φαινόμενα θα επεκταθούν ως τη Μακεδονία. Χωρίς την ύπαρξη υδάτινων πόρων η θεσσαλική πεδιάδα θα ερημωθεί και η ζωή θα αλλάξει άρδην προς το χειρότερο. Δεν θα υπάρχει μεγαλύτερη περιβαλλοντική αλλαγή/καταστροφή από αυτή. Καταστροφή η οποία θα πλήξει όχι μόνο τη Θεσσαλία και τους κατοίκους της, αλλά όλη τη χώρα καθώς θα μεταφραστεί σε αντίστοιχους οικονομικούς πόρους δισεκατομμυρίων για αποκατάσταση των ζημιών. Τα νερά του Αχελώου εφόσον εισρεύσουν στο θεσσαλικό κάμπο θα δώσουν ζωή.
- Τα βασικά έργα εκτροπής έχουν ολοκληρωθεί σε μέγιστο βαθμό. Σ’ αυτά που απομένουν περιλαμβάνεται και η αποκατάσταση του φυσικού τοπίου. Αν δεν ολοκληρωθεί το έργο, η αλλοίωση του φυσικού τοπίου (και γενικότερα του περιβάλλοντος), θα είναι χειρότερη. Τα κουφάρια των φραγμάτων και των σηράγγων θα αποτελέσουν το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό έγκλημα.
Συμπέρασμα: Εφόσον το αρμόδιο υπουργείο (ΥΠΕΚΑ σσ. διάδοχος του ΥΠΕΧΩΔΕ) α) συντάξει έγκαιρα τα σχέδια διαχείρισης νερών, β) επικρατήσει το εθνικό συμφέρον (συνδυάζοντας την αξιοποίηση των νερών της εκτροπής με έργα που θα αποτρέπουν την σπατάλη του νερού) και γ) καταθέσει με σαφήνεια ότι η πολιτική βούληση είναι αδιαπραγμάτευτη, τότε θα ξεπεραστούν οι σκόπελοι και το έργο θα ολοκληρωθεί, διαφορετικά …
Βασίλειος Σουφλάκος
Αντιδήμαρχος Έργων & Πολεοδομίας
Δήμου Καρδίτσας