Βία κατά των γυναικών: το πιο διαδεδομένο ανομολόγητο έγκλημα

 Βία κατά των γυναικών. Η πιο διαδεδομένη και πιο αποσιωπημένη μορφή βίας, σε όλο τον πλανήτη. Η καθιέρωση της 25ης Νοεμβρίου από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ως η Παγκόσμια Ημέρα εναντίον της βίας… ^[1]κατά των γυναικών, αναδεικνύει το μέγεθος του προβλήματος και την αναγκαιότητα λήψης αποτελεσματικών μέτρων για την προστασία των γυναικών. Αποτελεί μία σύγχρονη κοινωνική παθογένεια με παγκόσμια διάσταση, μια πανδημία. Όπως αυτή εκδηλώνεται σε όλες τις μορφές της, στην οικογένεια, στις διαπροσωπικές σχέσεις, στην εργασία, στο δρόμο, στις περιοχές με πολεμικές συρράξεις, στην εμπορία γυναικών, στους δημόσιους χώρους, αποτελεί παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους και οφείλεται κυρίως στη διάκριση που υφίστανται οι γυναίκες λόγω των στερεότυπων αντιλήψεων για το ρόλο τους στην κοινωνία. 

Εκδήλωση από το Κέντρο Γυναικών Καρδίτσας

Το παραπάνω θέμα αναπτύχθηκε από την κ. Άννα Βουγιούκα, Κοινωνική Ανθρωπολόγος και ερευνήτρια με εξειδίκευση σε θέματα φύλου και ισότητας, στα πλαίσια εκδήλωσης που πραγματοποίησε το Κέντρο Γυναικών Καρδίτσας στο αμφιθέατρο του 1^ου Γενικού Λυκείου. Η κ. Βουγιούκα στην εισήγησή της τόνισε ότι το σχολείο και γενικότερα η σωστή παιδεία και αγωγή από την μικρή και νεαρή ηλικία διαδραματίζει έναν πραγματικά καταλυτικό ρόλο στην κατεύθυνση αυτή. Η παρουσίαση του θέματος εντάσσονταν στο πρόγραμμα Ενημέρωσης – Ευαισθητοποίησης σε θέματα ενδοοικογενειακής βίας, το οποίο υλοποιεί σε ομάδες καθηγητών σχολείων του Νομού, το Κέντρο Γυναικών, με τη συνεργασία της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του Νομού, για δεύτερη συνεχή χρονιά.

Καταγεγραμμένα στοιχεία του Κέντρου Γυναικών Καρδίτσας

Στη διάρκεια της  επταετίας 2003 – 2009 υπήρξαν 145 γυναίκες που ζήτησαν τη βοήθεια του Κέντρου Γυναικών και το 30% αυτών είχαν κακοποιηθεί. Πρόκειται για ένα ποσοστό ιδιαίτερα υψηλό που θα πρέπει να προβληματίσει συνολικά την τοπική κοινωνία ώστε να μην φθάσουμε σε ακόμα πιο ανησυχητικά επίπεδα. Το 67% των γυναικών αυτών είχε ανήλικα παιδιά και ο 50% ήταν ηλικίας από 35 έως 50 ετών. Ένα άλλο 60% ήταν άνεργες, ενώ σε επίπεδο εκπαίδευσης οι περισσότερες ήταν απόφοιτες Δημοτικού. Στοιχεία που έχουν και αυτά τη δική τους αξία. Με τη βοήθεια της ψυχολόγου, της κοινωνικής λειτουργού και όλου του υπόλοιπου προσωπικού βοηθήθηκαν σημαντικά και, όπου χρειάστηκε, παραπέμφθηκαν σε άλλες αρμόδιες αρχές. Πάνω από όλα, όμως, έμαθαν να μιλούν και να εκφράζουν το πρόβλημά τους και συνειδητοποίησαν και οι ίδιες στη συνέχεια ότι υπάρχει απόλυτη εχεμύθεια. Και, μάλιστα, πρόκειται για μια αυτοχρηματοδοτούμενη δράση του Κέντρου Γυναικών. Την  ίδια στιγμή, η Διοίκησή του ολοκλήρωσε με μεγάλη επιτυχία τον πρώτο κύκλο του προγράμματος με τίτλο «Ενημέρωση – ευαισθητοποίηση καθηγητών σχολείων Νομού Καρδίτσας σε θέματα ενδοοικογενειακής βίας» και  ετοιμάζεται πλέον για τον επόμενο. Από τις αρχές Μαρτίου και μέχρι για τρεις συνεχόμενους μήνες, συγκροτήθηκαν τρεις ξεχωριστές ομάδες ζητώντας για την ενδοοικογενειακή βία, τις μορφές βίας στα σχολεία, τα παιδιά θύτες και θύματα στο σχολείο και τη σωματική εμπειρία. Το ενδιαφέρον για τις συγκεκριμένες συναντήσεις υπήρξε εντυπωσιακό (αν σκεφτεί κανείς ότι πραγματοποιούνται σε εξωσχολικές ώρες) και όπως προκύπτει από μια πρώτη «ανάγνωση» των συμπερασμάτων που εξήχθησαν είναι αρκετά τα παιδιά τα οποία έχουν βιώσει την ενδοοικογενειακή βία και είναι αρκετοί και οι έφηβοι που φαίνεται πως χρησιμοποιούν τη βία. Για πληροφορίες – βοήθεια οι ενδιαφερόμενοι/ες, μπορούν να απευθύνονται: Στο Κέντρο Γυναικών Καρδίτσας, Σταμούλη 9, 43100 Καρδίτσα, Τηλ: 2441077122, 71594

Τα σημαντικότερα κομμάτια της εισήγησης της κ. Βουγιούκα

1. Παράγοντες που διαιωνίζουν την ενδοοικογενειακή βία

ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΙ	Διαφορετική κατά φύλο κοινωνικοποίηση Πολιτισμικοί προσδιορισμοί ως προς τους κατάλληλους έμφυλους ρόλους Προσδοκίες για ρόλους εντός των σχέσεων Πεποίθηση περί της εγγενούς ανωτερότητας των ανδρών Αξίες που δίνουν στους άνδρες δικαιώματα κυριότητας έναντι των γυναικών και κοριτσιών Αντίληψη περί οικογένειας ως ιδιωτικής σφαίρας και υπό τον έλεγχο του άνδρα Έθιμα που αφορούν τον γάμο (τιμή νύφης /προίκα)
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ	Οικονομική εξάρτηση γυναικών από άνδρες Περιορισμένη πρόσβαση σε μετρητά και πίστωση Νόμοι που δημιουργούν διακρίσεις σε ότι αφορά την κληρονομιά, τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα, τη χρήση των κοινών γαιών και την υποστήριξη μετά το διαζύγιο ή τη χηρεία Περιορισμένη πρόσβαση στην απασχόληση (και στους τυπικούς και στους άτυπους τομείς)
ΝΟΜΙΚΟΙ – ΘΕΣΜΙΚΟΙ	Υποδεέστερο θεσμικό στάτους γυναικών μέσω γραπτών νόμων ή/ και πρακτικών Νόμοι που αφορούν διαζύγιο, επιμέλεια παιδιών, διατροφή και κληρονομιά Νομικοί ορισμοί περί βιασμού και ενδοοικογενειακής βίας / κακοποίησης Χαμηλό επίπεδο νομικής παιδείας γυναικών
ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ	Υποαντιπροσώπευση γυναικών στα κέντρα εξουσίας, στην πολιτική, τα ΜΜΕ, τα νομικά και ιατρικά επαγγέλματα Υποεκτίμηση ενδοοικογενειακής βίας Αντίληψη ότι η οικογένεια ανήκει στην ιδιωτική σφαίρα και πέρα από έλεγχο της πολιτείας Κίνδυνος πρόκλησης του στάτους κβο και των θρησκευτικών νόμων Περιορισμένη οργάνωση γυναικών ως πολιτικής δύναμης

2. Επιπτώσεις της βίας κατά των γυναικών στην υγεία

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΟΙΡΑΙΑ (ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΑ)
ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ	Τραυματισμοί (αμυχές, κατάγματα, αιμορραγία εσωτερική) Μη επιθυμητή εγκυμοσύνη – Γυναικολογικά προβλήματα Σεξουαλικώς μεταδιδόμενες ασθένειες & HIV/AIDS- Αποβολή Πυελικές λοιμώξεις- Χρόνιοι πόνοι- Πονοκέφαλοι- Μόνιμες ανικανότητες – Άσθμα- Συμπεριφορές αυτοτραυματισμού
ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ	Κατάθλιψη- Φόβος- Άγχος- Χαμηλή αυτοεκτίμηση- Σεξουαλική δυσλειτουργία- Μετατραυματικό στρες
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΜΟΙΡΑΙΑ
	Αυτοκτονία Ανθρωποκτονία Μητρική θνησιμότητα HIV/AIDS

3. Το κοινωνικό-οικονομικό κόστος της βίας κατά των γυναικών

ΑΜΕΣΟ ΚΟΣΤΟΣ	Ιατρικές υπηρεσίες Αστυνομικές υπηρεσίες Σύστημα δικαιοσύνης Στέγαση Κοινωνικές υπηρεσίες
ΜΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ	Αυξημένη νοσηρότητα Αυξημένη θνησιμότητα (ανθρωποκτονίες & αυτοκτονίες) Χρήση ουσιών (αλκοόλ, ναρκωτικά) Κατάθλιψη και άλλες διαταραχές
ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΤΙΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ	Μειωμένη συμμετοχή στην αγορά εργασίας Μειωμένη παραγωγικότητα κατά την εργασία Χαμηλότερα εισοδήματα Αύξηση των απουσιών από την εργασία Επιπτώσεις στη διαγενεακή παραγωγικότητα μέσω της στασιμότητας ή των κακών σχολικών επιδόσεων των παιδιών που ζουν σε βίαιες οικογένειες Μειωμένη αποταμίευση και επενδύσεις
ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΤΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ	Διαγενεακή μετάδοση της βίας Αποσάθρωση του κοινωνικού κεφαλαίου Μειωμένη συμμετοχή στις δημοκρατικές διαδικασίες

4. Τα δεδομένα – για την Ελλάδα

• ¨ Πανελλαδική έρευνα του ΚΕΘΙ (ΟΚΤ 002 – ΑΠΡ 2003):
• ¨ 23,6% των γυναικών γνωρίζει περιπτώσεις κακοποιημένων γυναικών από το συγγενικό / φιλικό περιβάλλον που έχουν υποστεί ή υφίστανται βία από το σύζυγο / σύντροφό τους.
• ¨ Το 13,3% δήλωσε ότι έχει υπάρξει μάρτυρας σκηνών βίας στην οικογένεια που μεγάλωσε και το 11,2% των γυναικών ότι έχει υποστεί βία στην οικογένεια που μεγάλωσε.
• ¨ Το 39,7% των γυναικών ανέφεραν ότι σε μία από τις προηγούμενες σχέσεις τους, ο πρώην σύζυγος / σύντροφός τους είχε βίαιη συμπεριφορά απέναντί τους.
• ¨ Το 56% των γυναικών βιώνουν καταχρηστικές συμπεριφορές του συζύγου / συντρόφου τους (λεκτική ή / και ψυχολογική βία).
• ¨ Το 3,6% των γυναικών αναφέρει ότι ο σύζυγος / σύντροφός τους, τους ασκεί σωματική βία και το 3,5% εξαναγκάζεται σε σεξουαλική επαφή.
• ¨ Από τα θύματα κακοποίησης που εκμυστηρεύτηκαν τη βία του συζύγου / συντρόφου τους, η μεγάλη πλειοψηφία απευθύνθηκε σε μέλη της οικογένειας (60,9%), σε φίλους (46,9%) και σε συγγενείς (35,9%).
• ¨ Το 67% των γυναικών που υπέστησαν κακοποίηση και απευθύνθηκαν στα Συμβουλευτικά Κέντρα της Γενικής Γραμματείας Ισότητας), είναι έγγαμες (ΙΑΝ 2002 – ΟΚΤ. 2006)
• ¨ Πιο πρόσφατα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από την Ομάδα Γυναικών Θεσσαλονίκης είναι ακόμα πιο συνταρακτικά: Από τον Ιούνιο του 2008 έως τον Νοέμβριο του 2009 έχουν καταγραφεί 34 δολοφονίες γυναικών από συζύγους και συντρόφους τους.

Επίσης

• ¨ Σύμφωνα με έρευνα που εκπόνησε ο Ά. Τσιγκρής, διδάκτωρ Εγκληματολογίας, κάθε χρόνο διαπράττονται στην Ελλάδα περίπου 4.500 βιασμοί
• ¨ μόνο οι 270 (ποσοστό 6%) καταγγέλλονται στην Αστυνομία,
• ¨ μόνο οι 183 καταλήγουν σε σύλληψη κάποιου υπόπτου,
• ¨ μόνο οι 47 υποθέσεις φτάνουν στο Μεικτό Ορκωτό Δικαστήριο για εκδίκαση
• ¨ μόνο οι 20 καταλήγουν σε καταδικαστική απόφαση και
• ¨ μόνο σε εννέα βιασμούς η στερητική της ελευθερίας ποινή που επιβάλλεται στον δράστη είναι μεγαλύτερη από 5 χρόνια, ενώ στις υπόλοιπες 11 καταδικαστικές αποφάσεις βιασμού το δικαστήριο προχωρεί σε μεταβολή της κατηγορίας από κακούργημα σε κάποιο πλημμέλημα.
• ¨ Στην ίδια έρευνα μετρήθηκε και το ποσοστό των θυμάτων που αυτό-ενοχοποιούνται: έξι στα δέκα θύματα βιώνουν συναισθήματα ενοχής για την επίθεση που δέχθηκαν. Το παραπάνω αποτέλεσμα -αν συνδυαστεί με το 35% των θυμάτων που πιστεύουν ότι θα μπορούσαν να είχαν αποφύγει τον βιασμό τους αν είχαν συμπεριφερθεί διαφορετικά- οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η μεγάλη πλειονότητα των θυμάτων θεωρεί την ενοχή δική του υπόθεση.
• ¨ Τα θύματα trafficking ανέρχονται σε 85.000 άτομα /ετησίως ενώ οι περιπτώσεις εξάρθρωσης εγκληματικών οργανώσεων από την Ελληνική Αστυνομία – Αριθμός θυμάτων Εμπορίας Ανθρώπων – Σωματεμπορίας (1-1-2003 έως 30-6-2006): 419

• ¨ Είναι μύθος ότι η κακοποιημένη γυναίκα είναι συνήθως χαμηλού μορφωτικού επιπέδου.
• ¨ Μια γυναίκα μπορεί να υπάρξει θύμα κακοποίησης ανεξαρτήτως της οικονομικής της κατάστασης.
• ¨ Δράστης ενδοοικογενειακής βίας είναι ο σύζυγος του θύματος (82%), ο σύντροφος (12%) ή άτομο του οικογενειακού ή κοινωνικού περίγυρου (πατέρας, αδερφός, κλπ).
• ¨ Οι δράστες ενδοοικογενειακής βίας μπορεί να είναι οποιουδήποτε μορφωτικού και οικονομικού επιπέδου. Το φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών είναι διαταξικό.
• ¨ Η κατανάλωση αλκοόλ ή η χρήση τοξικών ουσιών σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί την κύρια αιτία εκδήλωσης βίας.

5. Τρόποι αντιμετώπισης της βίας

• ¨ Η βία συνιστά ένα πολύπλοκο πρόβλημα για την αντιμετώπιση του οποίου δεν υπάρχει μία και μόνη στρατηγική κατάλληλη για το σύνολο των περιπτώσεων.
• ¨ Οι στρατηγικές και παρεμβάσεις θα πρέπει να σχεδιάζονται στο πλαίσιο ενός συνεκτικού και ολοκληρωμένου πλαισίου.
• ¨ Απαιτείται δηλαδή πολυεπίπεδη στρατηγική που αντιμετωπίζει τις δομικές αιτίες της βίας κατά των γυναικών, ενώ ταυτοχρόνως παρέχει άμεσες υπηρεσίες στα θύματα (επιβιώσασες).