Τα τελευταία χρόνια και στο όνομα της αποκαλούμενης «πράσινης» ανάπτυξης, βιώνουμε μια, χωρίς τη δέουσα κοινωνική συναίνεση, εισβολή αιολικών, μικρών υδροηλεκτρικών αλλά και άλλων εγκαταστάσεων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ), σε βουνά, δάση, νησιά, ποτάμια, ρέματα, πεδιάδες της πατρίδας μας.
Τέτοια εισβολή διαπιστώνουμε και στον τόπο μας, όπου τον τελευταίο καιρό και εν μέσω πανδημίας και εγκλεισμών, με τα πλείστα όσα προβλήματα και αδιέξοδα προκαλούνται στην ήδη πληγείσα από τις καταστροφικές πλημύρες του «Ιανού» τοπική κοινωνία, υλοποιούνται σε μεγάλα υψόμετρα εργασίες για εγκατάσταση έργων ΑΠΕ. Και τούτο παρά τις προσφυγές που εκκρεμούν στα αρμόδια δικαστήρια από φορείς και πολίτες και χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι φυσικές καταστροφές στην ήδη βαριά τραυματισμένη από τις ίδιες πλημύρες περιοχή αλλά και ο κίνδυνος επιδείνωσής τους εξαιτίας αυτών των εργασιών.
Ευνόητο φυσικά ότι, προκειμένου να πειστεί η κοινή γνώμη και να έχει τα προσδοκώμενα για τους υποκινητές της οφέλη (οικονομικά και όχι μόνο), η συγκεκριμένη «εισβολή» συνοδεύεται εξ αρχής και από την αντίστοιχη εκστρατεία ωραιοποίησης των ΑΠΕ, στην οποία εκθειάζονται τα υποτιθέμενα πλεονεκτήματα αυτών χωρίς καμία, απολύτως, αναφορά στο πλήθος των μειονεκτημάτων που στην πράξη, πλέον, έχουν εντοπιστεί και επισημανθεί από ειδικούς επιστήμονες αλλά και αρμόδιες αρχές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της εκστρατείας και τα διάφορα «ενημερωτικά φυλλάδια» που δημοσιοποιούνται, τα διαφημιστικά spots ή και εκπομπές, που τον τελευταίο καιρό κατακλύζουν τους τηλεοπτικούς μας δέκτες αλλά και τα λοιπά μέσα ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης, κ.λ.π..
Όλα τούτα αποτέλεσαν και την αφορμή για τη σκέψη να παρουσιαστούν εδώ (σ’ ένα κάπως μακροσκελές, αναγκαστικά, κείμενο) συγκεκριμένα δεδομένα, που σ’ όλη τη μέχρι σήμερα πορεία για την διάδοση των ΑΠΕ έχουν αναδειχθεί τόσο στη χώρα μας όσο και παγκοσμίως και στα οποία, αν και όχι ειδικός, η μακρά και ενδελεχής ενασχόλησή μου με το ζήτημα εκτιμώ πως μου επιτρέπει να αναφερθώ (με τα αντίστοιχα αποδεικτικά στοιχεία, παραπομπές, κ.λ.π., στη διάθεση του καθενός) :
Τι μας είπαν και μας λένε για τις ΑΠΕ :
- Ότι με τις παραπάνω εγκαταστάσεις έργων ΑΠΕ θα εξοικονομούσαμε επικίνδυνα για το περιβάλλον ορυκτά καύσιμα.
- Ότι τα αιολικά και άλλες ΑΠΕ παράγουν καθαρή ενέργεια, θα μείωναν ρύπους και όλα αυτά θα ωφελούσαν το περιβάλλον και την χώρα μας.
- Ότι τα αιολικά αλλά και άλλες μορφές ΑΠΕ είναι έργα ανάπτυξης, που θα καλυτερέψουν τη ζωή μας και θα προσφέρουν θέσεις εργασίας.
- Ότι με τα αιολικά και τις άλλες ΑΠΕ θα έχουμε ενεργειακή αυτονομία και αυτάρκεια, αφού ο αέρας και ο ήλιος είναι σε αφθονία και αποτελούν ανεξάντλητες πηγές ενέργειας.
- Ότι με τα αιολικά και τις άλλες ΑΠΕ θα απαλλαγούμε από «μαύρες» και «καρκινογόνες Πτολεμαΐδες».
- Ότι με τα αιολικά και τις άλλες ΑΠΕ θα έχουμε φτηνό ρεύμα, αφού ο αέρας και ο ήλιος είναι τζάμπα.
- Ότι τα αιολικά και άλλες ΑΠΕ παρέχουν «αντισταθμιστικά» και «ανταποδοτικά», από τα οποία οι Δήμοι θα έχουν έσοδα και οι τοπικές κοινωνίες και οι καταναλωτές θα γεμίσουν άφθονο χρήμα!!
Τι ΔΕΝ μας είπαν, ΔΕΝ μας λένε ή τι ισχύει στην πράξη για τις ΑΠΕ :
- Ότι στη χώρα μας τα αιολικά δεν εγκαθίστανται σε «σκουπιδότοπους», όπως εντέχνως στα διαφημιστικά spots προβάλλεται, αλλά στις βουνοκορφές μας και σε αρκετά μεγάλο, μάλιστα, υψόμετρο, με ότι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για το φυσικό περιβάλλον αλλά και για την όποια «απόδοση» των ίδιων.
- Δε μας λένε ότι τα αιολικά αλλά και άλλες ΑΠΕ δεσμεύουν και απαξιώνουν γη, με διανοίξεις δρόμων και άλλες μη αναστρέψιμες παρεμβάσεις, συχνά σε αδιατάρακτες περιοχές, όπου και θα εγκαταλειφθούν όταν σταματήσουν οι επιδοτήσεις ή η λειτουργία τους. Ότι η γη όπου εγκαθίστανται αιολικά πάρκα «παραχωρείται», στην ουσία, στους ιδιοκτήτες τους, οι οποίοι δεν παύουν και να τη διεκδικούν, άμεσα ή έμμεσα, με ότι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για τις δυνατότητες αξιοποίησή της και την προώθηση πραγματικών μορφών ανάπτυξης σ’ έναν τόπο, όπως η κτηνοτροφία, η μελισσοκομία, ο εναλλακτικός τουρισμός, τα χειμερινά και καλοκαιρινά σπορ, οι νέες καλλιέργειες, κ.λ.π., οι οποίες απαιτούν παρεμβάσεις, επεμβάσεις και χρήσεις γης μη δυνατές άνευ της συναίνεσης των ιδιοκτητών των έργων ΑΠΕ. Επιπλέον, η εγκατάσταση ΑΠΕ στις βουνοκορφές μας και σε προστατευόμενες περιοχές natura, κάτι που επιμελέστατα αποφεύγουν οι άλλες χώρες στην Ευρώπη αλλά και ανά τον κόσμο, μεταβάλει οριστικά και ανεπανόρθωτα τη φυσιογνωμία μιας περιοχής, δεδομένο που επιδρά αποτρεπτικά στην προσέλκυση επισκεπτών αλλά και στην προώθηση τοπικών προϊόντων, που εν πολλοίς βασίζονται σ’ αυτή την ίδια τη φυσιογνωμία και τα χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής (brand names, κ.λ.π.).
- Ότι, σε κάθε περίπτωση, η προερχόμενη από «μεταβλητές» πηγές (όπως τα αιολικά και τα φωτοβολταϊκά) ενέργεια δε μπορεί να σταθεί και να στηρίξει αυτόνομα το εθνικό δίκτυο, γιατί δεν φυσάει και ούτε έχει πάντοτε ηλιοφάνεια και γιατί, με τη σημερινή τεχνογνωσία, δεν υπάρχει αποτελεσματικός τρόπος αποθήκευσης της παραγόμενης από τις πηγές αυτές ενέργειας για το συγκεκριμένο σκοπό.
- Δε μας είπαν και δε μας λένε ότι τα αιολικά και οι λοιπές «μεταβλητές» ΑΠΕ, εξαιτίας της τυχαίας και στοχαστικής ενέργειας που παράγουν και η οποία εξαρτάται από το αν, πότε και πόσο θα φυσά ή θα έχει ήλιο, κ.λ.π., αδυνατούν να συμβάλουν έστω και στο ελάχιστο στην κάλυψη των ενεργειακών μας αναγκών χωρίς να υποστηρίζονται πάντα και από κάποια πιο αξιόπιστη μορφή παραγωγής ενέργειας, που για την ελληνική πραγματικότητα είναι, κυρίως, η καύση φυσικού αερίου ή λιγνίτη και οι υδατοπτώσεις στο βαθμό που αυτές μπορεί να υπάρξουν. Συνεπώς, ακόμα κι αν πετύχαμε σήμερα την οποιαδήποτε μείωση ρύπων αυτό δεν οφείλεται στα αιολικά και στις άλλες στοχαστικές ΑΠΕ αλλά στην πηγή ενέργειας που τις υποστηρίζει και που σήμερα για τη χώρα μας, είναι, κυρίως, το φυσικό αέριο και οι εισαγωγές ενέργειας.
- Δε μας είπαν και ούτε μας λένε ότι, για τους παραπάνω λόγους, τα αιολικά και οι άλλες λεγόμενες «μεταβλητές» ΑΠΕ έχουν αποδειχθεί μια αμφιλεγόμενη ως προς τη χρησιμότητα και ωφελιμότητά τους δραστηριότητα, με αυτοσκοπό τις επιδοτήσεις. Ότι δε μπορούν να παρέχουν ενεργειακή αυτάρκεια, αυτονομία και ασφάλεια ηλεκτροδότησης, δεδομένο που για τη χώρα μας επιβεβαιώνεται τόσο από τις κατά καιρούς Μελέτες Επάρκειας του ΑΔΜΗΕ, όσο κι απ’ αυτό τον ίδιο τον Εθνικό Σχεδιασμό για την Ενέργεια και το Κλίμα (γνωστό ως ΕΣΕΚ). Μελέτες και Σχέδια που, παρότι προωθούν όλο και περισσότερο τις ΑΠΕ και την απολιγνιτοποίηση της χώρας, βασίζονται στο φυσικό αέριο αλλά και στις εισαγωγές λιγνιτικής και πυρηνικής ενέργειας από γειτονικές χώρες, προκειμένου να καλυφθούν οι εθνικές μας ανάγκες και να εξασφαλιστεί η ενεργειακή μας επάρκεια.
- Δε μας λένε ότι ο και ίδιος ο ΑΔΜΗΕ έχει αποδεχθεί δημόσια ότι η συμβολή των αιολικών στην κάλυψη των ενεργειακών μας αναγκών ισούται το πολύ με το 10% της συνολικής εγκατεστημένης ισχύος αυτών” (σελίδα 30 της Μελέτης του 2014) και ότι “…παρά τη μεγάλη αναμενόμενη διείσδυση των ΑΠΕ στο εθνικό σύστημα ενέργειας, λόγω του στοχαστικού χαρακτήρα της παραγωγής τους, η συμβολή τους στην επάρκεια του συστήματος δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένη” (σελίδα 40 Μελέτης του 2014).
- Δε μας είπαν και δε μας λένε ότι όσο αυξάνονται οι εγκαταστάσεις στοχαστικών ΑΠΕ, όπως τα αιολικά και τα φωτοβολταϊκά, η ενσωμάτωσή τους στο δίκτυο αποδεικνύεται προβληματική και με υψηλό κόστος, αφού χρειαζόμαστε όλο και περισσότερες πιο αξιόπιστες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής για να τα υποστηρίζουν, με το κόστος όλων αυτών να μετακυλύετε στους καταναλωτές.
- Δε μας λένε ότι αυτό που εδώ μας παρουσιάζουν ως ανάγκη και «μόδα» σε άλλες χώρες τις Ευρώπης ή και ανά τον κόσμο θεωρείται ξεπερασμένο και ότι χώρες όπως η Αμερική, η Αυστραλία, η Γερμανία, η Γαλλία, κ.λ.π., εγκαταλείπουν τα αιολικά και τις στοχαστικές ΑΠΕ και στρέφονται σε άλλες μορφές ενέργειας, όπως η εκσυγχρονισμένη χρήση του λιγνίτη, το φυσικό αέριο, τα πυρηνικά και η σύντηξη του ατόμου, κ.α..
- Δε μας είπαν, ακόμα, και ούτε μας λένε για τις ΦΑΝΕΡΕΣ ή και τις ΛΑΝΘΑΝΟΥΣΕΣ ΒΛΑΠΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ στο ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ και όχι μόνο περιβάλλον από το θόρυβο που εκπέμπεται από τη λειτουργία των ανεμογεννητριών αλλά ούτε και για τις μεταβολές που επέρχονται στα υδρολογικά δεδομένα της κάθε περιοχής, εξαιτίας των μεγάλων εκσκαφών και του σκυροδέματος για τον εγκιβωτισμό των βάσεων των ανεμογεννητριών.
- Δε μας έχουν πει και ούτε μας λένε και για τις «άδειες χρήσης νερού», που χορηγούνται σε ιδιώτες για την κατασκευή μικρών υδροηλεκτρικών, και οι οποίοι έρχονται στα χωριά μας και μας λένε πως «Όποιος θέλει νερό για τον κήπο του, τώρα πρέπει να έρθει σε μένα, ….εγώ έχω τώρα τα δικαιώματα», απειλώντας έτσι κατοίκους ορεινών περιοχών πως θα εξαρτώνται απόλυτα από τους ίδιους τόσο για την κάλυψη τωρινών όσο και μελλοντικών αναγκών τους. Δε μας είπαν και δε μας λένε για τους περιορισμούς στη χρήση του νερού, που συνεπάγονται οι ανωτέρω άδειες, τόσο για το παρόν όσο και, ιδίως, για το μέλλον. Ότι οι συγκεκριμένες «άδειες χρήσης νερού» μεταβιβάζονται και, άρα, μπορεί να καταλήξουν στα χέρια λίγων (ή και ενός!!!), δημιουργώντας, σταδιακά κινδύνους ιδιωτικοποίησης ή αντίστοιχου ελέγχου του νερού. Δε μας λένε για τους αγωγούς χιλιομέτρων με τους οποίους εκτρέπονται τα νερά από τις κοίτες των ποταμών για την κατασκευή των μικρών υδροηλεκτρικών και τα ξεραμένα ρέματα και ποτάμια που δημιουργούνται ή για τον κίνδυνο εξαφάνισης ειδών (και προστατευόμενων) αλλά και την παραπέρα ερημοποίηση της υπαίθρου, εξαιτίας έλλειψης διαθέσιμων υδάτινων πόρων, απαραίτητων για κάθε μορφή παραγωγικής δραστηριότητας (βλ. καλλιέργειες, κτηνοτροφία), κ.λ.π..
Και, τέλος, μετά απ’ όλα τα παραπάνω, μας αποκρύπτουν και την πραγματική αλήθεια για τα περιβόητα «ανταποδοτικά» και «αντισταθμιστικά», στα οποία και πολλοί από εμάς καλοπροαίρετα δώσαμε και δίνουμε βάση και τα οποία αφενός αποδεικνύονται μηδαμινά αφετέρου και σε κάθε περίπτωση ουδόλως δύναται να συγκριθούν με την απώλεια του φυσικού και υδάτινου πλούτου που παραχωρείται αλλά και με τις συνέπειες αυτής.
Γιατί τα είπαμε όλα τα παραπάνω
Τα είπαμε για να δούμε πως άλλο είναι το τι θέλουμε ή τι θα θέλαμε από τις ΑΠΕ και άλλο τι μπορούν αυτές να μας δώσουν. Τα είπαμε για να δούμε ότι επαληθεύεται αυτό που και πολλοί επιστήμονες ισχυρίζονται για τις ΑΠΕ : «Πολύ μικρό το όφελος, μεγάλη η καταστροφή….». Τα είπαμε σε μια προσπάθεια να καταδείξουμε ότι αντί για καθαρή ενέργεια από αιολικά και άλλες ΑΠΕ, που θα ωφελούσε και θα «έσωζε» το περιβάλλον, αντί για ανάπτυξη και θέσεις εργασίας ή για το φτηνό και καθαρό ρεύμα και για τα οφέλη δήμων και καταναλωτών από αντισταθμιστικά και ανταποδοτικά, όπως κάποιοι υπόσχονταν και υπόσχονται, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με :
- εικόνες κατακρεουργημένων βουνών από διάφορες περιοχές της πατρίδας μας χάριν της εγκατάστασης ανεμογεννητριών, που μόνο σωτηρία του περιβάλλοντος δε θυμίζουν, ενώ αλλάζουν παντελώς και τη φυσιογνωμία των περιοχών επέμβασης,
- με ποτάμια στερεμένα και με περιορισμούς – στην καλύτερη των περιπτώσεων – στη χρήση του νερού και των πηγών μας, χάριν της λειτουργίας μικρών υδροηλεκτρικών,
- με ρεύμα πανάκριβο που το κόστος του – παρότι έχουμε άφθονο τζάμπα ήλιο και αέρα – συνεχώς αυξάνεται,
- με απώλεια της ενεργειακής μας αυτάρκειας και με πλήρη ενεργειακή εξάρτηση από εισαγωγές είτε εναλλακτικών πηγών ενέργειας (βλ. το επίσης ορυκτό φυσικό αέριο) είτε λιγνιτικού, πυρηνικού, κ.λ.π. ρεύματος από γειτονικές χώρες,
- με αντιδράσεις και αγωγές δήμων προς διεκδίκηση είτε μη ικανοποιημένων νόμιμων δικαιωμάτων τους από την εγκατάσταση έργων ΑΠΕ στα όριά τους είτε πρόσθετα συμφωνηθέντων ανταλλαγμάτων που δεν καταβάλλονται,
- με αγωγές εταιριών προς δήμους, που επιδιώκουν την ακύρωση μεταξύ τους συμφωνηθέντων,
- με παραχώρηση δημόσιας γης και λοιπού φυσικού και υδάτινου πλούτου, που, αντί για ανάπτυξη και θέσεις εργασίας, οδηγεί σε κίνδυνο οικονομικής ασφυξίας της υπαίθρου και παραπέρα εγκατάλειψής της, με ότι αυτό μπορεί να συνεπάγεται και για την ίδια την εθνική μας οικονομία ή την εξάρτηση από αναγκαία για την ίδια την επιβίωσή μας αγαθά.
Τα είπαμε, τέλος, όλα τα παραπάνω, για να καταδειχθεί ότι οι ΑΠΕ που κυρίως σήμερα προωθούνται στη χώρα μας (αιολικά, φωτοβολταϊκά, μικρά υδροηλεκτρικά) δε μπορούν, για ξεχωριστούς για την κάθε μορφή τους λόγους (μεταβλητότητα, μη δυνατότητα αποθήκευσης ενέργειας, μη επάρκεια υδάτινων πόρων, κ.λ.π.) – να μας δώσουν αυτό που θέλουμε. Επομένως, είναι καιρός να πάψει η (δήθεν) απ’ αυτές παραγωγή ενέργειας ν’ αποτελεί είτε αιτία ανεπανόρθωτης και μη αναστρέψιμης καταστροφής του περιβάλλοντος – που επιχειρείται, μάλιστα, στ’ όνομα, της «προστασίας» του και για χάρη αδρών επιδοτήσεων – είτε το όχημα για την παραχώρηση και τον έλεγχο του φυσικού και υδάτινου πλούτου της χώρας μας (παραγωγική γη, βουνά, ορεινές πηγές, ρέματα και ποτάμια, κ.λ.π.), με ότι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για την τοπική και εθνική οικονομία ή ακόμα και γι’ αυτή την ίδια τη μελλοντική επιβίωσή μας.
Γιώργος Δ. Καραβίδας, νομικός, υποστράτηγος (ε.α.) Νομικού Σώματος Ε.Δ., δημοτικός σύμβουλος Δήμου Μουζακίου, ιδρυτικό μέλος Δικτύου Φορέων & Πολιτών για την προστασία των Αγράφων, ιδρυτικό μέλος και μέλος του ΔΣ Περιβαλλοντικής Κίνησης «Εξόρμηση για την προστασία του χωριού της Οξυάς», πρώην πρόεδρος και νυν μέλος ΔΣ Λ.Α.Π. Συλλόγου Οξυάς