Είναι σπάνια τύχη για μια πόλη της ελληνικής περιφέρειας όπως η Καρδίτσα, να διαθέτει έναν άρτιο επιστημονικά χώρο, αφιερωμένο στην έρευνα, τη συλλογή ιστορικών τεκμηρίων και την συστηματική ανάδειξη της ιστορίας της. Για ένα τέτοιο αποτέλεσμα δεν αρκεί η σταθερή υποστήριξη διοικήσεων, ούτε καν η σκληρή δουλειά ευσυνείδητων και εμπνευσμένων επιστημόνων. Χρειάζεται κινητοποίηση «από τα κάτω», αφιλοκερδής προσφορά των δημοτών, όπως αυτή που απέδωσε 4.000 περίπου νέα αποκτήματα μέσα σε επτά χρόνια (!), σημαντικές χορηγίες δεκάδων χιλιάδων ευρώ και τη λειτουργία ενός πολύτιμου συλλόγου φίλων, πρότυπο ευελιξίας και ανιδιοτέλειας.
Ο λόγος για το μουσείο πόλης του δήμου Καρδίτσας, έναν φορέα-θεσμό για την εμπέδωση της ιστορικής ταυτότητας της Καρδίτσας. Ρόλος, ο οποίος κατακτήθηκε συνειδητά από το 2003, μέσα από μια σειρά πρωτοβουλιών, τις σημαντικότερες από τις οποίες θα προσπαθήσουμε να θυμίσουμε συνοπτικά:
- Τον Αύγουστο του 2003 ο δήμος Καρδίτσας εντάσσει το μουσείο στο Γ’ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης. Με την αφορμή αυτή, αναθέτει σε ομάδα ειδικών την αναδιοργάνωση του παλιού Λαογραφικού Μουσείου, το οποίο είχε ιδρυθεί με δωρεά των αείμνηστων Λάμπρου & Ναυσικάς Σακελλαρίου μια εικοσαετία πριν. Η συλλογή αριθμούσε μόλις 400 αντικείμενα και είχε λαογραφική κυρίως κατεύθυνση με εξαίρεση τις συλλογές του Νικολάου Πλαστήρα και του μακαριστού Σεραφείμ. Αμέσως αρχίζει συστηματική προσπάθεια τόσο σε επίπεδο συλλογής αντικειμένων, ιδιωτικών και δημοτικών αρχείων, προφορικών μαρτυριών, εντοπισμού και έρευνας ιστορικών κτηρίων και χώρων κά. όσο και δημόσιας διαβούλευσης με μια σειρά ανοιχτές συναντήσεις, με σκοπό την ενημέρωση, την ανταλλαγή απόψεων και την κινητοποίηση του κοινού της πόλης. Παράλληλα αρχίζει να ενημερώνεται και η κοινότητα των μουσείων καθώς και το Υπουργείο Πολιτισμού μέσα από συμμετοχές σε πανελλήνιες ή τοπικές επιστημονικές συναντήσεις.
- Στα τέλη του 2004 αρχίζουν οι εργασίες ανακαίνισης με βάση τη μουσειολογική μελέτη που είχε συνταχθεί από την ομάδα εργασίας. Η βιβλιοθήκη και το αρχείο, τα οποία λειτουργούσαν ήδη για το κοινό, μεταφέρονται προσωρινά στο αμαξοστάσιο του δήμου μαζί με την αποθήκη και το εργαστήριο συντήρησης του μουσείου και συνεχίζουν, παρά τη δύσκολη προσβασιμότητα του χώρου, τη λειτουργία τους. Το κοινό αποκτά πρόσβαση και σε πλήρη σειρά τοπικών ιστορικών εφημερίδων, μικροφωτογραφημένων πλέον από τη βιβλιοθήκη της Βουλής, χάρη στη δωρεά μηχανής ανάγνωσης μικροταινιών από τον συμπολίτη Απ. Αλεξόπουλο. Παράλληλα γίνονται και οι πρώτες ζυμώσεις με σκοπό τη σύσταση σωματείου «Φίλων» από τον διαρκώς αυξανόμενο πυρήνα των δωρητών.
- Στις αρχές του 2005, η νέα επωνυμία και ο νέος οργανισμός λειτουργίας του σηματοδοτούν και θεσμικά τη στροφή του μουσείου στη μελέτη της ιστορίας της πόλης. Στους στόχους του προστίθεται η δημιουργία δικτύου θεματικών μουσείων με πιλότο το κτήριο Σακελλαρίου. Πρώτος κόμβος του δικτύου το μουσείο ύδρευσης στην Παπαράντζα, με τη στήριξη της ΔΕΥΑΚ, ένα μουσείο εκπαιδευτικού χαρακτήρα με δίγλωσσα κείμενα, πλούσιο φωτογραφικό και αρχειακό υλικό, συντηρημένο μηχανολογικό εξοπλισμό κά. Με την αφορμή αυτή εγκαινιάζεται και η εκδοτική δράση του μουσείου. Το πρώτο βιβλίο της σειράς «κείμενα για την ιστορία της Καρδίτσας» θα αναφέρεται στην ιστορία της ύδρευσης της πόλης.
- Στα τέλη του 2005 συστήνεται επίσημα το σωματείο «Φίλοι μουσείου πόλης Καρδίτσας» με βασικό σκοπό τη στήριξη, υλική και ηθική, του μουσείου. Τον Οκτώβριο, το μουσείο συμμετέχει με ανακοίνωση στο διεθνές συνέδριο της Επιτροπής για τα εθνογραφικά μουσεία του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων με θέμα την προφορική ιστορία στα μουσεία, το οποίο πραγματοποιείται στο Ναύπλιο.
- Το 2006 ολοκληρώνεται η ανακαίνιση του κτηρίου και η μετεγκατάσταση γραφείων και βιβλιοθήκης στο σύγχρονο πλέον κτήριο. Οι πρώτες επιστημονικές ανοιχτές συναντήσεις, την άνοιξη του ίδιου χρόνου, με τη συμμετοχή διακεκριμένων επιστημόνων κορυφώνονται με την δημόσια παρουσίαση και συζήτηση γύρω από την ώριμη πια μουσειολογική και μουσειογραφική μελέτη του κτηρίου, με αφορμή την παγκόσμια ημέρα μουσείων. Η μελέτη παρουσιάζεται τον Ιούνιο του ίδιου χρόνου σε διεθνή επιστημονική συνάντηση για τα μουσεία πόλεων που πραγματοποιείται στο Βόλο. Παράλληλα ο εξοπλισμός του μουσείου (προθήκες, έπιπλα, Η/Υ κά.) εξασφαλίζεται μέσα από την ένταξή του στο πρόγραμμα «Θησέας». Το Φθινόπωρο του ίδιου χρόνου το μουσείο πραγματοποιεί την πρώτη ουσιαστική συνεργασία του με σύλλογο της πόλης: πρόκειται για τη Φιλοτελική Ένωση Καρδίτσας. Στο πλαίσιο της πανελλήνιας φιλοτελικής έκθεσης «Καρδίτσα 2006» το μουσείο αναλαμβάνει μια σειρά αρμοδιότητες, όπως την επιμέλεια παράλληλων επιστημονικών δραστηριοτήτων (περιοδικής έκθεσης, διαλέξεων, ξεναγήσεων κά.) καθώς και την σύνταξη και επιμέλεια εκπαιδευτικού εντύπου με θέμα το γραμματόσημο. Παράλληλα συνεχίζει την πρακτική να συμμετέχει σε επιστημονικά φόρα παρουσιάζοντας την πρόσφατη δράση του, όπως στο διεθνές συνέδριο για την ιστορία και τον πολιτισμό της Θεσσαλίας, που διοργάνωσε το Νοέμβριο του 2006 η Περιφέρεια Θεσσαλίας.
- Το 2007 εκδίδεται ο δεύτερος τόμος της σειράς «Κείμενα για την ιστορία της Καρδίτσας» με θέμα την ιστορία του γυμνασίου Καρδίτσας (1889-1962), του Θωμά Παπατριανταφύλλου. Από τις αρχές του έτους στηρίζει το πρόγραμμα «Η πόλη μου με ποδήλατο» που υλοποιεί ο Σύλλογος των «Φίλων» σε συνεργασία με τη Γ.Γ. Νέας Γενιάς, μια προσπάθεια να γνωρίσουν οι δημότες τα μνημεία και την ιστορία της πόλης χρησιμοποιώντας ποδήλατο. Παράλληλα αναλαμβάνει συντονιστικό ρόλο στην πρωτοβουλία περιφερειακής δικτύωσης ιστορικών και λαογραφικών μουσείων και συλλογών για το νομό Καρδίτσας α/ καταγράφοντας με ειδικό ερωτηματολόγιο την υφιστάμενη κατάσταση των ιστορικών και λαογραφικών μουσείων και συλλογών του νομού, β/ διοργανώνοντας συναντήσεις ενημέρωσης για τη μουσειακή τεκμηρίωση σε μουσεία του νομού, γ/ στηρίζοντας με εισηγήσεις τις συναντήσεις που πραγματοποιήθηκαν στις έδρες των υπόλοιπων νομών και δ/ διερευνώντας την προοπτική θεσμικής κατοχύρωσης ενός περιφερειακού θεματικού δικτύου μουσείων.
- Το 2008 η προσπάθεια της δικτύωσης εντείνεται και αποκτάει πιο εξειδικευμένους στόχους, όπως τη στήριξη των μουσείων του νομού μέσα από την παροχή τεχνογνωσίας σε ζητήματα καταγραφής μουσειακών συλλογών, όπως με την πολύ επιτυχημένη επιστημονική ημερίδα-σεμινάριο που πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 2008. Το νομαρχιακό δίκτυο μουσείων και συλλογών της Καρδίτσας ήταν το θέμα εισήγησης του μουσείου στην αναπτυξιακή ημερίδα που πραγματοποίησε η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Καρδίτσας το Μάιο του ίδιου έτους. Η εκδοτική δραστηριότητα του μουσείου συνεχίζεται με την έκδοση του βιβλίου του Νίκου Παύλου «Στα χρόνια του τυφλού μουσικού», τον Αύγουστο του 2008. Παράλληλα πραγματοποιούνται δύο σημαντικές εκδόσεις με τη σφραγίδα του: το «Οδοιπορικό στα μνημεία του νομού Καρδίτσας», έκδοση της Ν.Α. Καρδίτσας, κεφάλαιο του οποίου αναφέρεται στα μνημεία και την ιστορία της πόλης. Επίσης ο «πολιτιστικός οδηγός» του δήμου Καρδίτσας από τη ΔΕΤΑΚ, ο μόνος οδηγός περιήγησης που έχει ποτέ εκδοθεί για την πόλη. Τον ίδιο χρόνο ο σύλλογος των «Φίλων» πετυχαίνει την έγκριση δύο σχεδίων στο πρόγραμμα ενίσχυσης της δράσης των ΜΚΟ (Β’ Κύκλος) από το Υπουργείο Απασχόλησης: πρόκειται για δύο εκπαιδευτικά cd-rom με θέμα την ιστορία της Καρδίτσας και του Παλαμά. Στο πλαίσιο του ίδιου πιλοτικού προγράμματος με τον τίτλο «Ιστοριότοπος» εξασφαλίζεται η χρηματοδότηση ενός εκπαιδευτικού εντύπου για το μουσείο ύδρευσης και της ιστοσελίδας του μουσείου, όλα με την επιστημονική επιμέλεια των ανθρώπων του μουσείου και ειδικών εξωτερικών συνεργατών. Η εκπαιδευτική δράση του μουσείου περιλαμβάνει σε όλο το 2008 πολυάριθμες ξεναγήσεις σχολείων από όλη την Ελλάδα με ποδήλατο στο πλαίσιο του προγράμματος «Καλλιστώ» με προορισμό το μουσείο ύδρευσης στην Παπαράντζα. Τρεις σημαντικές συνεργασίες επισφραγίζονται με μνημόνιο μέσα στο ίδιο έτος με αφορμή την παγκόσμια ημέρα μουσείων (18 Μαΐου): με το ΤΕΙ Σχεδιασμού & Τεχνολογίας Ξύλου & Επίπλου, το Σύλλογο Διπλωματούχων Μηχανικών του νομού και τη ΔΕΥΑΚ. Αντικείμενο η συντήρηση αντικειμένων από ξύλο στο πλαίσιο της πρακτικής άσκησης των φοιτητών, η αποτύπωση ιστορικών κτηρίων και η ανάληψη της αρμοδιότητας λειτουργίας του μουσείου ύδρευσης αντίστοιχα.
- Μέσα στο 2009, η Δ/νση Συντήρησης του Υπουργείου Πολιτισμού αναλαμβάνει επίσημα την ευθύνη συντήρησης των εκθεμάτων του μουσείου. Τα αντικείμενα αρχίζουν να συντηρούνται σταδιακά και να παίρνουν τη θέση τους στις υψηλών προδιαγραφών προθήκες. Η ανάδειξη της καρδιάς του Ν. Πλαστήρα ανατίθεται στον διεθνώς αναγνωρισμένο Καρδιτσιώτη εικαστικό Γιάννη Μιχαλούδη. Το «Δίκτυο ιστορικών και λαογραφικών μουσείων και συλλογών Ν. Καρδίτσας» αποκτάει πλέον καταστατική μορφή και προετοιμάζει σχέδιο δράσης. Ο «ιστοριότοπος» παρουσιάζεται στο πλαίσιο δύο επιστημονικών συναντήσεων, του ΥΠ.ΠΟ. και του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων, κείμενα τα οποία εκδίδονται έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα στον ίδιο χρόνο.
- Το 2010 ολοκληρώνονται ο «ιστοριότοπος» (το cd-rom για το Παλαμά βρίσκεται στη φάση της αναπαραγωγής και εκείνο της Καρδίτσας θα είναι έτοιμο ως το τέλος του έτους), οι κατασκευές στο σύνολο του εκθεσιακού χώρου (υμιυπαίρθιος, ισόγειο κά.) και σημαντικές υποδομές που αφορούν στην εγκατάσταση τηλεπικοινωνιακών και ηλεκτρονικών δικτύων (computer room, Σύζευξις κά.). Παράλληλα με την συντήρηση πολλών από τα εκθέματα, δρομολογείται, σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού η μελέτη αξιοποίησης των αποθηκών Καρδιτσομαγούλας, στις οποίες θα λειτουργήσει πολυδύναμο εργαστήριο συντήρησης για το σύνολο των μουσείων του Δικτύου καθώς και αποθήκη-εκθετήριο. Το μουσείο έχει εξασφαλίσει και εγκαταστήσει το σύνολο του οπτικοακουστικού εξοπλισμού που απαιτείται για τη λειτουργία του χάρη στις χορηγίες του Απ. Αλεξόπουλου και των «Φίλων» του μουσείου, μέσω του προγράμματος «Ιστοριότοπος». Η μουσειογραφική μελέτη έχει ολοκληρωθεί σε ποσοστό 100% και έχει σταδιακά αρχίσει η εφαρμογή της, ενώ εκκρεμεί και η ολοκλήρωση της συντήρησης των εκθεμάτων από το ΥΠ.ΠΟ. Το σύνολο των μελετών που απαιτεί η άρτια λειτουργία του (σύνταξη εποπτικών κειμένων, μετάφρασή τους στα αγγλικά, επεξεργασία φωτογραφιών, χαρτών και σχεδιαγραμμάτων, γραφιστική επιμέλεια, τοποθέτηση αντικειμένων, σχεδιασμός και παραγωγής οπτικοακουστικών παρουσιάσεων, μελέτη φωτισμού όψης κά.) έχει εγκριθεί ενώ παράλληλα έχει εξασφαλιστεί η χρηματοδότησή τους. Η ολοκλήρωσή του είναι πια ζήτημα λίγων μηνών.
-Ο πρόεδρος του Ιστορικού-Λαογραφικού Μουσείου, κ. Αθ. Παπαστολόπουλος είπε τα εξής:
Είναι σπάνια τύχη για μια πόλη της ελληνικής περιφέρειας όπως η Καρδίτσα, να διαθέτει έναν άρτιο επιστημονικά χώρο, αφιερωμένο στην έρευνα, τη συλλογή ιστορικών τεκμηρίων και την συστηματική ανάδειξη της ιστορίας της. Για ένα τέτοιο αποτέλεσμα δεν αρκεί η σταθερή υποστήριξη διοικήσεων, ούτε καν η σκληρή δουλειά ευσυνείδητων και εμπνευσμένων επιστημόνων. Χρειάζεται κινητοποίηση «από τα κάτω», αφιλοκερδής προσφορά των δημοτών, όπως αυτή που απέδωσε 4.000 περίπου νέα αποκτήματα μέσα σε επτά χρόνια (!), σημαντικές χορηγίες δεκάδων χιλιάδων ευρώ και τη λειτουργία ενός πολύτιμου συλλόγου φίλων, πρότυπο ευελιξίας και ανιδιοτέλειας.
Πρόκειται για το μουσείο πόλης του δήμου Καρδίτσας, έναν φορέα-θεσμό για την εμπέδωση της ιστορικής ταυτότητας της Καρδίτσας. Ο ρόλος αυτός κατακτήθηκε συνειδητά, μέσα από μια σειρά πρωτοβουλιών, οι οποίες δεν πραγματοποιήθηκαν μόνο την τελευταία τετραετία αλλά ξεκίνησαν από το 2003.
Αισθάνομαι ιδιαίτερα τυχερός που επί των ημερών μου πραγματοποιήθηκαν οι εργασίες υποδομής, οι οποίες μας επιτρέπουν να ανοίξουμε πλέον το χώρο αυτό για το κοινό της πόλης, έστω με τις όποιες ελλείψεις, αλλά με εξασφαλισμένες χρηματοδοτήσεις και εγκεκριμένες μελέτες. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους συνεργάτες μου για την προσπάθεια που κατέβαλαν όλα αυτά τα χρόνια, τους δωρητές που μας εμπιστεύτηκαν τα αντικείμενά τους, του χορηγούς μας, το Διοικητικό Συμβούλιο του μουσείου, το Σύλλογο «Φίλων» καθώς και τη διοίκηση του Δήμου Καρδίτσας.
Ο δήμαρχος κ. Βερίλλης δήλωσε:
Είμαστε σήμερα στην ευχάριστη θέση να ανακοινώσουμε στους συμπολίτες ότι οι εργασίες ανακαίνισης και διαμόρφωσης του χώρου του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου «Λ. & Ν. Σακελλαρίου» ολοκληρώθηκαν.
Έτσι το Μουσείο της Πόλης μας που ιδρύθηκε από το Δήμο το 1982
έπειτα από δωρεά του οικοπέδου από το ζεύγος Λάμπρου και Ναυσικάς Σακελλαρίου ανοίγει την Πέμπτη ανακαινισμένο τις πύλες του στο κοινό
και αναμένεται να αποτελέσει και για τα επόμενα χρόνια έναν σημαντικότατο πυρήνα ιστορικής μνήμης και διαφύλαξης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Όλοι πλέον θα έχουμε τη δυνατότητα να θαυμάσουμε τις συλλογές του που αποτελούνται από 4.000 και πλέον αντικείμενα και συγκεντρώθηκαν κυρίως χάρη στις δωρεές των συμπολιτών μας, οι οποίοι αγκάλιασαν την προσπάθεια των υπευθύνων του Μουσείου.
Ήταν πράγματι συγκινητική όλο αυτό το διάστημα η ευαισθητοποίηση των πολιτών, οι οποίοι εμπιστεύθηκαν οικογενειακά τους κειμήλια και άλλα αντικείμενα, τα οποία με την κατάλληλη τεκμηρίωση, αξιοποίηση και προβολή αναδεικνύουν την σημαντική ιστορία της πόλης μας. Ενδεικτικό της αγάπης, με την οποία οι συμπολίτες περιβάλλουν το Μουσείο είναι και η ενεργός παρουσία του Συλλόγου Φίλων του που υποστήριξε την προσπάθεια του Δήμου, της Διοίκησης και των υπευθύνων του να διαμορφώσουν έναν χώρο – σημείο αναφοράς για την πόλη, αλλά και η στήριξη δωρητών όπως ο κ. Απόστολος Αλεξόπουλος που ενίσχυσαν τον εξοπλισμό του Μουσείου.
Εκφράζω την ικανοποίησή μου για την συστηματική προσπάθεια που καταβλήθηκε όλο αυτό το διάστημα, ώστε το Μουσείο Πόλης να καταστεί επισκέψιμο και να αποτελέσει έναν σημαντικό πόλο ιστορικής μνήμης και έλξης.