Τόσο η πολιτική θεωρία, όσο και η πολιτική εμπειρία και πρακτική συγκλίνουν σε μια διαδικαστική διαπίστωση: αναζητούνται εναγωνίως συγκεκριμένα ποιοτικά χαρακτηριστικά για όλους εκείνους που καλούνται να καταλάβουν θέσεις ευθύνης και να ασκήσουν διοίκηση.
Και αυτό ισχύει για όλα τα επίπεδα διαχείρισης και όλα τα επίπεδα εξουσίας. Είτε πρόκειται για περιφερειακή ή τοπική αυτοδιοίκηση, είτε για τις θέσεις της κεντρικής πολιτικής σκηνής είτε για εταιρίες του Δημοσίου είτε για τον ιδιωτικό τομέα εν γένει.
Ένα τρίπτυχο χαρακτηριστικών που είθισται να προτάσσεται ως αξιακό πρόκριμα για την πλήρωση της θέσης αφενός, και την όσο πιο προβλέψιμα επιτυχημένη απόδοση αφετέρου είναι το: «ικανός, ηθικός, κατάλληλος». Το εν λόγω τρίπτυχο θεωρείται εχέγγυο αριστείας για όσους επιλέγουν τον εν δυνάμει υποψήφιο, όσο και επιτυχίας για τον ‘εκλεκτό’ που τελικά θα αναλάβει να φέρει εις πέρας την εκάστοτε αποστολή που θα κληθεί να εκτελέσει.
Ωστόσο, το τρίπτυχο αυτό λειτουργεί επιτυχώς μόνο όταν συνυπάρχουν δεσμευτικά και οι τρεις αξίες. Τι εννοώ; Εννοώ απλά ότι κάποια ή κάποιος μπορεί να πληροί ένα ή δύο από τα τρία και όχι και τα τρία ταυτόχρονα. Για παράδειγμα μπορεί κάποια ή κάποιος να είναι κατάλληλος και ικανός αλλά όχι ηθικός. Προφανώς αυτό αποτελεί πρόβλημα. Όπως εξίσου προβληματική είναι και η εξίσωση όταν κάποιος είναι ηθικός χωρίς όμως να είναι ικανός, γιατί τότε προφανώς δεν είναι κατάλληλος.
Ηλίου φαεινότερο θα μου πείτε. Ίσως όχι τόσο, όταν αναλογιστούμε ότι μπορεί να υπάρχουν και άλλα ποιοτικά χαρακτηριστικά, όπως για παράδειγμα φοβικός, κατάλληλος και ανίκανος. Τότε τα πράγματα χειροτερεύουν. Στην προκειμένη περίπτωση, κάποιος που μπορεί να φαίνεται κατάλληλος, μπορεί εκ φύσεως να είναι ταυτόχρονα φοβικός. Αυτόματα αυτό συνεπάγεται ανικανότητα, καθώς εκείνη ή εκείνος που ασκεί διοίκηση χωρίς να μπορεί να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες εξαιτίας της φοβικότητάς του καθίσταται ακατάλληλος για την όποια θέση ευθύνης.
Το τρίπτυχο της πρώτης κατηγορίας, εφόσον δεσμευτικά και ολοκληρωμένα εφαρμοστεί, σίγουρα αποτελεί διαπιστευτήριο επιτυχούς διαχείρισης των ευθυνών που αναλογούν στην καθ’ εκάστη θέση ευθύνης. Και ασφαλώς και πρόκριμα για την κατάληψη μιας επόμενης θέσης με μεγαλύτερες αρμοδιότητες και συνεπώς και ευθύνες. Και ενδεχομένως και δυνατότητα επιλογής κινητικότητας από τον δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα, όπως κατά κόρον γίνεται στο εξωτερικό με πλείστα όσα παραδείγματα ανθρώπων που έχουν διατελέσει σε θέσεις ευθύνης στον δημόσιο τομέα να έχουν μια αξιοζήλευτη και επιτυχημένη συνέχεια στον ιδιωτικό τομέα. Κάτι που σπανίως συμβαίνει στη χώρα μας. Και αυτό είναι κάτι το οποίο δημιουργεί έντονους προβληματισμούς για την ικανότητα και την καταλληλόλητα όσων χειρίζονται θέσεις ευθύνης στη δημόσια σφαίρα. Όταν, η ανταγωνιστική διάθεση του ιδιωτικού τομέα δεν αφήνει περιθώρια για περιορισμένα αντανακλαστικά αξιοσύνης, τότε ο δημόσιος τομέας καθίσταται «νεκροταφείο» ταλέντου, ικανότητας και οράματος.
Συνοψίζοντας, θα πρέπει να αναβαθμίσουμε και να καταστήσουμε πιο εκλεπτυσμένο το σύστημα επιλογής στελεχών διοίκησης. Ουσιαστικά, θα πρέπει να βρούμε το θάρρος να αναμετρηθούμε με την μελλοντική ευθύνη που ενέχουν οι σημερινές μας επιλογές. Και το πρώτο που πρέπει να γίνει σε αυτό το πλαίσιο είναι η ταυτοποίηση και απομάκρυνση με οριστικό και αμετάκλητο τρόπο από οποιαδήποτε θέση ευθύνης όλων εκείνων που αναζητούν χαριστικό επαγγελματικό καταφύγιο προκειμένου να μεταφράσουν την φοβικότητά τους σε «χρυσά» ένσημα.
Ειδικά, στην παρούσα συγκυρία όταν παρά την περιπλοκότητα και απροβλεπτότητα της κατάστασης -η οποία δημιουργεί εύλογες ανασφάλειες- το μοντέλο της επιλογή του ηθικού, ικανού και κατάλληλου Σωτήρη Τσιόδρα ενέπνευσε άμεσα και ομόθυμα την εμπιστοσύνη του ελληνικού λαού και οδήγησε στην επιτυχημένη διαχείριση πρωτόγνωρων καταστάσεων, όπως η κρίση του κορωνοιού.
Στον αντίποδα η αναφορά στο τρίπτυχο της φοβικότητας με αναπόφευκτο συνεπακόλουθο την αποτυχία, για να μπορεί στο μέλλον να αποφευχθεί, θα πρέπει να ονοματιστεί από σήμερα κιόλας και από όλους μας ποιοι είναι, που είναι και τι κάνουν. Έτσι, θα απαλλαγούμε επιτέλους και εμείς και τα παιδιά μας από αυτούς τους δήθεν κατάλληλους και ικανούς.
Γράφει ο Κώστας Πάσχος, καθηγητής