Eίναι δεδομένο ότι η καθημερινή άσκηση επιδρά θετικά στο καρδιαγγειακό σύστημα και έχει ευεργετικά αποτελέσματα για την υπέρταση, το σακχαρώδη διαβήτη, τη δυσλιπιδαιμία, την παχυσαρκία κλπ. επιτυγχάνοντας έτσι καλύτερη υγεία. H συστηματική αερόβια άσκηση έχει ευεργετικά αποτελέσματα, καθώς συνδράμει στη βελτίωση της φυσικής κατάστασης και στη μείωση της νοσηρότητας και θνητότητας από τις καρδιαγγειακές νόσους. Παρά τα αποδεδειγμένα οφέλη της συστηματικής άσκησης όμως, έχει περιγραφεί αυξημένος κίνδυνος δυσάρεστων συμβαμάτων σε άτομα που συμμετέχουν σε υψηλής έντασης σωματικές δραστηριότητες.
Μέτρα για την αποφυγή δυσάρεστων συμβάντων που έχουν τις ρίζες τους σε αδιάγνωστα καρδιολογικά προβλήματα πρέπει να λαμβάνουν οι γονείς κατά την έναρξη της σχολικής χρονιάς και γενικά όταν τα παιδιά τους ξεκινούν αθλητικές δραστηριότητες.Οι περισσότεροι άνθρωποι σοκάρονται στην είδηση του αιφνίδιου θανάτου ενός νέου ανθρώπου, γιατί συχνά πιστεύουν ότι τα παιδιά και οι έφηβοι, ακόμα και οι νεαροί ενήλικες, έχουν άριστη υγεία και δεν αντιμετωπίζουν κίνδυνο για σοβαρά καρδιολογικά προβλήματα [1]. Κάθε χρόνο όμως ένας αριθμός μαθητών και φοιτητών πεθαίνουν ξαφνικά από καρδιακές παθήσεις, πολλές φορές χωρίς να έχουν κανένα προειδοποιητικό σύμπτωμα. Κι αυτό γιατί, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, περίπου το 1% των παιδιών, παρουσιάζουν παθήσεις της καρδιάς που τους απαγορεύουν τα ανταγωνιστικά αθλήματα [2].
Η γνώση ότι υπάρχει η σημαντική αυτή πιθανότητα να προκύψει αιφνίδιος θάνατος [3] κατά τη διάρκεια της άθλησης δεν πρέπει να πανικοβάλει, αλλά να προτρέπει τους γονείς –όταν πρόκειται για ανήλικους μαθητές/αθλητές– ή τους άμεσα ενδιαφερόμενους να υποβάλλονται σε προληπτικό καρδιολογικό έλεγχο πριν από την έναρξη κάθε σχολικής ή αθλητικής σεζόν . Ευρήματα από αμερικανική μελέτη σχετικά με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των αθλητών που πεθαίνουν ξαφνικά υποδεικνύουν ότι οι περισσότεροι αιφνίδιοι θάνατοι συμβαίνουν σε έφηβους άνδρες, με μέση ηλικία τα 17,1 χρόνια, κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά τη σωματική άσκηση [4], γεγονός που υποδηλώνει ότι η αύξηση της αρτηριακής πίεσης η οποία οφείλεται στην αδρεναλίνη προωθεί θανατηφόρες καρδιακές αρρυθμίες σε ασθενείς που φέρουν σοβαρές καρδιαγγειακές διαταραχές.
Ποιες είναι όμως οι αιτίες του αιφνίδιου θανάτου; Αν και, όπως είναι γνωστό, η τακτική άσκηση μειώνει τον κίνδυνο αθηροσκλήρωσης [5] και τον κίνδυνο για αιφνίδιο καρδιακό θάνατο, ο οποίος προκαλείται ως επί το πλείστον εξαιτίας της στεφανιαίας νόσου σε αθλητές ηλικίας >35 ετών, σε νεότερους αθλητές οι λόγοι είναι κληρονομικές ή εκ γενετής διαταραχές της καρδιάς που προδιαθέτουν σε κακοήθεις κοιλιακές αρρυθμίες [6].
Η πλειοψηφία των περιπτώσεων αιφνίδιου καρδιακού θανάτου σε μαθητές και γενικότερα σε άτομα μικρότερα των 35 ετών προκαλούνται από κληρονομικές μυοκαρδιοπάθειες και κυρίως από υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια ή από αρρυθμιογόνο μυοκαρδιοπάθεια της δεξιάς κοιλίαςή συγγενείς ανωμαλίες των στεφανιαίων αγγείων. Ωστόσο, στη μεταθανάτια εξέταση περίπου στο 2% των αθλητών που πεθαίνουν ξαφνικά οι λόγοι δεν αποκαλύπτονται.Υπάρχουν παθήσεις που η διάγνωσή τους είναι ανέφικτη μόνο με κλινική εξέταση. Μεταξύ αυτών είναι το σύνδρομοWolf-Parkinson-White (WPW) ,και το σύνδρομο μακρού Q-T. Η ύπαρξη, όμως, κάποιας καρδιακής πάθησης δεν αποκλείει πάντα την ενασχόληση των παιδιών με κάποια αθλητική δραστηριότητα. Για παράδειγμα η πρόπτωση μιτροειδούς, από την οποία πάσχει το 8-10% του γενικού πληθυσμού, δεν απαγορεύει την άθληση εκτός και αν υπάρχει ιστορικό συγκοπτικού ή ιστορικό εμβολικού επεισοδίου. Γι’ αυτό καλό είναι οι γονείς να συζητούν με το θεράποντα καρδιολόγο για το τι επιτρέπεται στην περίπτωση του παιδιού τους.
Στον καρδιολογικό έλεγχο απαιτείται, παράλληλα με την κλινική εξέταση τη λήψη του ατομικού και οικογενειακού ιστορικού, και η διενέργεια ηλεκτροκαρδιογραφήματος [7] και ενδεχομένως υπερηχογραφήματος καρδιάς, τα ευρήματα από το οποίο θα καθορίσουν εάν χρειάζεται παραπομπή για περαιτέρω εξετάσεις. Το Ηolter Ρυθμού και το τεστ κοπώσεως μπορούν να επιβεβαιώσουν ή όχι τις όποιες υποψίες ύπαρξης καρδιολογικού προβλήματος.
Ο κατάλληλος χρόνος διενέργειας του ελέγχου είναι 4 με 6 εβδομάδες πριν την έναρξη των αθλητικών δραστηριοτήτων ώστε να γίνει ο απαραίτητος λεπτομερής έλεγχος και η επανάληψη του είναι αναγκαίο να γίνεται κάθε 1 με 3 χρόνια ανάλογα με την ιδιαιτερότητα της υγείας του αθλητή .
Το πιο επικίνδυνο άθλημα είναι το ποδόσφαιρο (35% των θανάτων), δεύτερο το μπάσκετ (25% των θανάτων) και τρίτο ο στίβος (15% των θανάτων). Η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή υπολογίζει την επίπτωση του αιφνίδιου θανάτου περίπου σε 2 ανά 100.000 αθλητές ηλικίας κάτω των 35 ετών κάθε χρόνο.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να καταστούν σαφείς σε κάθε αθλητή οι στόχοι του καρδιολογικού ελέγχου, καθώς επίσης και η αναγκαιότητα πραγματοποίησής του. Οι στόχοι αυτοί είναι:
– Η παροχή συμβουλών για τους χαρακτήρες της άσκησης, ώστε να είναι κατάλληλη, ωφέλιμη και ακίνδυνη.
– Η έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση υποκείμενης καρδιαγγειακής νόσου.
– Η πρόληψη επιπλοκών σε οριακές δραστηριότητες.
Σε καμία περίπτωση βέβαια ο καρδιολογικός έλεγχος δεν αποσκοπεί στον αποκλεισμό των αθλουμένων από την άσκηση.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΑΝΑΚΟΣ
ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΣ