Στην Ελλάδα η εμφάνιση των Τσιγγάνων αναφέρεται μέσα στις συνθήκες κοινωνικού διαχωρισμού. Ένας μεγάλος αριθμός Τσιγγάνων μετακινήθηκε στην Ελλάδα, στην ανταλλαγή πληθυσμών του 1922, ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία ως μια πρώτη καταγραμμένη ιστορικής αναφοράς από πραγματικές μαρτυρίες των ίδιων των Ρομά.
Για μια μεγάλη χρονική περίοδο, κατά την οποία το Ελληνικό κράτος προσπάθησε να ενοποιήσει την ελληνική κοινωνία και την πολυπολιτισμικότητά της, ανασυνθέτοντας την πολιτισμική βάση της σύγχρονης Ελλάδας, η στάση του απέναντι στους Τσιγγάνους, υπήρξε αρνητική ή έστω αδιάφορη στην καλύτερη περίπτωση.
Μέσα από μια τέτοια διαδικασία τέθηκαν οι βάσεις του ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ των Τσιγγάνων, ο οποίος σταδιακά μέχρι και σήμερα φαίνεται να βαθαίνει, ενισχυόμενος και από τους έντονους κοινωνικούς-οικονομικούς και ταξικούς μετασχηματισμούς της Ελληνικής κοινωνίας στις τελευταίες 4 δεκαετίες.
Στις συνθήκες αυτές και μόλις το 1955 το Ελληνικό κράτος αποδίδει την Ελληνική Ιθαγένεια στους Τσιγγάνους που κατοικούν στην Ελληνική Επικράτεια με σχετικό νομοθετικό διάταγμα (Ν.Δ. 3370/55), το οποίο δημιουργεί το στοιχειώδες θεσμικό πλαίσιο για την αναγνώριση τους ως πολίτες της χώρας και άρα ως δικαιούχους εν δυνάμει βασικών και θεμελιωδών κοινωνικών δικαιωμάτων.
Το πλαίσιο όμως αυτό μένει ανενεργό εφόσον η πρόσβαση των Τσιγγάνων στην δημόσια διοίκηση είναι σχεδόν ανύπαρκτη, λόγω της κοινωνικής τους περιθωριοποίησης, μέχρι το 1978 και 1979, που η χώρα κάτω από την πίεση για την κύρωση Διεθνών Συμβάσεων, ολοκληρώνει τις πρώτες θεσμικές ρυθμίσεις με τις Γενικές Διαταγές : Γ.Δ. 212/69468/78 και 51/16701/79 Υπουργείου Εσωτερικών «Για την τακτοποίηση από απόψεως ιθαγένειας των διαβιούντων στην χώρα μας Αθίγγανων» και «Περί εγγραφής αδήλωτων Αθίγγανων». Ξεκινώντας με λάθος ορολογία για τους Ρομά.
Από τις πρώτες περιοχές της χώρας που αγκάλιασαν και έγραψαν στα δημοτολόγια τους Ρομά ήταν η τοπική κοινότητα Σοφάδων. Τους πρόσφερε εργασία, τους έδωσε σπίτια, και προσπάθησε ναι μεν με αποσπασματικές πολιτικές να τους εντάξει στο κοινωνικό σύνολο.
Στους Σοφάδες οι Ρομά εμφανίζονται για πρώτη φορά στη περιοχή το 18Ο αιώνα σύμφωνα με ορισμένους μελετητές. Η επίσημη εμφάνιση τους πραγματοποιείται την περίοδο του μεγάλου σεισμού, όπου είχε κτυπήσει τη περιοχή ένα αιώνα αργότερα το 1950. Επίσης υπάρχουν αρκετές αναφορές και μαρτυρίες μετά το τέλος του πολέμου του 1940, η παρουσία των Ρομά στην περιοχή των Σοφάδων γίνεται πιο έντονη. Εκείνη την εποχή οι πρώτοι Ρομά κατοικούσαν μέσα στο ιστό της πόλης είτε σε ενοικιαζόμενα σπίτια είτε σε σπίτια που τους είχαν παραχωρήσει δωρεάν οι Σοφαδίτες. Οι οικογένειες των Ρομά στην πόλη των Σοφάδων ήταν ελάχιστες δεν ξεπερνούσαν τις 10. Οι κοινωνικές σχέσεις των Ρομά με τους ντόπιους ήταν άριστες. Όπως περιγράφουν πολλοί Σοφαδίτες με τους περισσότερους Τσιγγάνους μεγάλωσαν μαζί, μοίραζαν το φαγητό τους και τα παιδιά τους έπαιζαν στις ίδιες αυλές. Δεν υπήρχε κοινωνικός, ατομικός ή θεσμικός ρατσισμός απέναντι στους Ρομά, ούτε καχυποψία, ξενοφοβία, και μισαλλοδοξία μεταξύ των σχέσεων ανάμεσα στους Ρομά και Μπαλαμέ. Δύσκολα τότε κάποιος Τσιγγάνος θα μπορούσε να θεωρηθεί υπαίτιος ή κλέφτης από τον Μπαλάμο, διότι ήταν ο πιστός δούλος του αφεντικού, δούλευε στα χωράφια του, τον έδινε ένα κομμάτι ψωμί να φάει, γιατί να κλέψει άλλωστε.
Οι Έλληνες Ρομά είναι Ομηρικός Λαός οι λεγόμενοι Σίντιες – Μεταλλοτεχνίτες από τη Λήμνο όπως τους περιγράφει ο Ήροδος από την Αρχαία Ελληνική Εποχή και ντύνονται ως Μύδοι.
Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί πως τους Έλληνες Τσιγγάνους τους συναντάμε για πρώτη φορά στην ιστορία στην Αρχαία Ελλάδα στην Εποχή του Μέγα Αλέξανδρου, ο οποίος όπως λέγεται τους επιστράτευσε στο πλευρό του για τις μεγάλες μάχες που έδωσε, αλλά κυρίως τους είχε κοντά του για να τον διασκεδάζουν και να τον ψυχαγωγούν με τα τραγούδια τους και με τα βιολιά τους κάθε φορά που τελείωναν οι μάχες του πόλεμου με μεγάλες επιτυχίες. Ο Μέγας Αλέξανδρος με το μεγάλο του ταξίδι έως τα πέρατα του κόσμου επιστρέφοντας στην Ελλάδα, έφερε μαζί του ένα Λάο με ηθικές αξίες και αρχές τόσο στο πολιτισμό όσο και στην κουλτούρα.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός που ορισμένα Τσιγγάνικα παραμύθια θέλουν να παρουσιάσουν το Μέγα Αλέξανδρο γαμπρό τους, αφού αφηγούνται ιστορίες, πως η γυναίκα του Μέγα Αλέξανδρου η Ρωξάνη ήταν Τσιγγάνα, προφανώς να είχε τσιγγάνικη καταγωγή.
Αρκετοί επιστήμονες Ρομά και ερευνητές υποστηρίζουν πως ορισμένοι ιστορικοί ή κάποιοι μελετητές κρύβουν ή/και υποκρύπτουν την αλήθεια σχετικά με τα ιστορικά στοιχεία της ιστορίας των Τσιγγάνων. Τα ιστορικά γεγονότα των Ελλήνων Ρομά είναι καλά θαμμένα και κρυμμένα.
Την ιστορία των Ρομά δεν την λένε, δεν τη λένε διότι τα συμφέροντα είναι πολλά και βολεύουν πολλούς. Δεν τους συμφέρει να πουν την αλήθεια στο Ελληνικό Λάο και στους ίδιους τους Τσιγγάνους.
Δεν επιτρέπεται σε μια χώρα όπου γεννήθηκε η δημοκρατία, ο πολιτισμός, η τέχνη και τα γράμματα, να μην υπάρχει ούτε μια σταγόνα μελανιού γραμμένη της Ιστορίας των Ελλήνων Τσιγγάνων τόσο κατά την τουρκοκρατία 1453 – 1821 όσο στην κατοχή του 1940 στα εγχειρίδια διδασκαλίας των δημόσιων Ελληνικών Σχολείων του Ελληνικού υποχρεωτικού συστήματος Εκπαίδευσης.
Οι Ρομά στους Σοφάδες σύμφωνα με αναφορές και ιστορίες των παππούδων μας πολέμησαν στην αντίσταση, από μαρτυρίες Τσιγγάνων της τρίτης ηλικίας αναφέρεται πως αρκετοί Ρομά από τους Σοφάδες βρήκαν φρικτό θάνατο είτε από το Γερμανικό Στρατό είτε από τους αντάρτες όπως οι ίδιοι τους αποκαλούν. Επίσης υπάρχουν αναφορές πως αρκετοί Τσιγγάνοι της περιοχής των Σοφάδων παρείχαν φροντίδα στους τραυματίες Έλληνες πολεμιστές μέσα στις σκηνές τους.
Στη τουρκοκρατούμενη Ελλάδα σχεδόν όλος ο Τσιγγάνικος πληθυσμός αρνήθηκε και δεν ασπάστηκε ποτέ τον Μουλσουμανισμό, προτιμώντας το φρικτό θάνατο και τον αποκεφαλισμό, και επιλέγοντας τον ορθόδοξο χριστιανισμό, διατηρώντας και διασώζοντας τις Ελληνικές παραδόσεις και τον Ελληνισμό κρατώντας ζωντανή τη δημοτική Ελληνική μουσική και τα μουσικά της όργανα.
Στην πόλη των Σοφάδων οι περισσότεροι Ρομά όταν πρώτο ήρθαν στη περιοχή το μόνο επάγγελμα που γνώριζαν πολύ καλά ήταν η μουσική και το τραγούδι. Από τις πρώτες οικογένειες που εγκαταστάθηκαν στους Σοφάδες τα περισσότερα μέλη ήταν οργανοπαίκτες. Με αυτό τον τρόπο επιβίωσαν τα πρώτα δύσκολα χρόνια μετά το τέλος του πολέμου 1940. Στη συνέχεια αφού είχαν εγκαθιδρύσει μια καλή σχέση με τους Σοφαδίτες και τους κατοίκους των γύρο χωριών ξεκίνησαν το εμπόριο ανταλλαγή προϊόντων. Οι Ρομά στους Σοφάδες ανέπτυξαν το επάγγελμα της καλαθοπλεκτικής σε όλες του τις διαστάσεις. Ασκώντας αυτή την εμπορική δραστηριότητα στα πλαίσια αμοιβαίας συνεργασίας και εμπιστοσύνης απέκτησαν αρμονικές σχέσεις και έχτισαν φιλικές σχέσεις και κοινωνικούς δεσμούς με τους Σοφαδίτες γεγονός το οποίο σηματοδότησε την ουσιαστική συμβολή των Ρομά στα χωράφια τους τα επόμενα χρόνια.
Μελετώντας κανείς τα ιστορικά γεγονότα σε τοπικό ή/και σε εθνικό επίπεδο μπορεί να εγείρει πολλά ουσιαστικά ερωτήματα.
Γιατί κάποιοι δεν μας λένε την ιστορία, τι φοβούνται, τι και ποιανού συμφέροντα, εξυπηρετούν, γιατί θάβουν την ιστορία των Ρομά.
Και οι Έλληνες Τσιγγάνοι έχουν προσφέρει στον Ελληνισμό και στη Πατρίδα γι’ αυτό το Ελληνικό Κράτος έχει την ηθική υποχρέωση στη νέα γένια τόσο των Ελλήνων Ρομά όσο και στα Ελληνόπουλα, να πει την αλήθεια και να συμπεριλάβει στη διδακτέα ύλη διδασκαλίας του Ελληνικού Εκπαιδευτικού Προγράμματος την Πραγματική Ιστορία των Ελλήνων Ρομά διότι στον Ταύρο, στα Πετράλωνα, στην οδό Χαμοστέρνας, υπάρχει μνημείο για τους 11 Τσιγγάνους που εκτέλεσαν οι Γερμανοί τον Αύγουστο του 1944 για την αντιστασιακή τους δράση.
Ο Τσιγγάνος καπετάνιος του ΕΛΑΣ Βασίλης Μήτρου (“Καπετάν-Γύφτος“) από την Κύμη Εύβοιας, ήταν ηγετική μορφή στον ΕΛΑΣ της Εύβοιας, και μάλιστα ανατίναξε ένα γερμανικό αντιτορπιλικό πριν σκοτωθεί στη μάχη της Λαμπούσας. Στον ΕΔΕΣ αναφέρονται Ρομά οπλίτες.
Όπως και, προηγουμένως, στον ελληνοϊταλικό πόλεμο, στην Αλβανία, μαρτυρούνται πολλές περιπτώσεις τσιγγάνων στρατιωτών.
Τσιγγάνοι υπήρχαν ανάμεσα και στους άμαχους, θύματα αντιποίνων στον Παρακάλαμο Ιωαννίνων, στη Βοιωτία, στη Σκύδρα Πέλλας, στα χωριά της Θεσσαλονίκης.
Επίσης σε κανένα βιβλίο δεν είδα να υπάρχει αναφορά για τους χιλιάδες Ρομά που θανάτωσε ο Χιτλερ και υπό ποιες συνθήκες και για ποιο λόγο. Ο πιο αδικημένος Λάος είναι οι Ρομά.
Βεβαία ο στόχος δεν είναι να σας διηγηθώ την ιστορία των Ρομά, υπάρχουν άλλοι πολύ καλύτεροι από εμένα που ξέρουν πολύ καλά μάλιστα την ιστορία των Ρομα και δεν την λένε.
Ο δικό μου στόχος είναι να σας πω την αλήθεια για τους Ρομά και να μάθουμε την αλήθεια από τους Ρομά.
Χαρίτος Παναγιώτης
Εντεταλμένος Δημοτικός Σύμβουλος
Καθ ‘όλης αρμοδιότητας για θέματα Ρομά.
Δήμου Σοφάδων
Απόφοιτος του τμήματος
Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης
Με κατεύθυνση στην κοινωνική εργασία
( κοινωνικός λειτουργός)
Δ.Π.Θ
Μεταπτυχιακός φοιτητής
του Πανεπιστήμιου Θεσσαλίας Βόλου
& Καποδιστριακού Αθηνών.