Οι μεμονωμένες και οι ιδιόμορφες ιδέες, συνήθειες ή κανόνες συμπεριφοράς των ατόμων δεν συνιστούν πολιτισμό. Πολλές φορές η μεγάλη ποικιλία στους πολιτισμούς των διαφορετικών κοινωνιών μας ξενίζει και μας προδιαθέτει αρνητικά. Θεωρούμε το διαφορετικό παράξενο και το κάθε τι ξένο, παράλογο, πρωτόγονο, επικίνδυνο και κατώτερο από το δικό μας. Ενδεχομέμως το ίδιο να σκέπτονται και τα μέλη των άλλων κοινωνιών για το δικό μας πολιτισμό και τους δικούς μας κανόνες και θεσμούς. Αυτό συμβαίνει γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι βλέπουν τον κόσμο εθνοκεντρικά και κρίνουν τους άλλους λαούς με τα κριτήρια της δικής τους κοινωνίας. Αν όμως κρίνουμε τον ξένο πολιτισμό με τα δικά του κριτήρια, δηλαδή αν το δούμε στο σύνολό του και τον κρίνουμε στο πλαίσιο της δικής του ιστορίας και στο δικό του φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον, ίσως να καταλάβουμε ότι ο πολιτισμός αυτός, όσο και να μας ξεμίζει εξυπηρετεί κάποιες ανάγκες της κοινωνίας και αξίζει το σεβασμό και την ανοχή μας. Ο πολιτισμός των Τσιγγάνων και η Τσιγγάνικη κουλτούρα δεν είναι συνέχεια μιας παράδοσης αιώνων που έχει κληρονομήσει η Ελλάδα από τα χρόνια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της συνεχιζόμενης φεουδαρχίας των τσιφλικάδων. Ο τσιγγάνικος πολιτισμός είναι ένα σύνολο αξιών, ιδεών, πεποιθήσεων, κανόνων συμπεριφοράς, ηθών και εθίμων. Ο πολιτισμός των Ρομά δεν κληρονομείται μέσα από τις διαδικασίες της βιολογίας, άλλα μεταδίδεται από γενιά σε γενιά μέσα από τη διαδικασία της κοινωνικης μάθησης προφορικά. Ορισμένοι επικρίνουν τον πολιτισμό και την κουλτούρα των τσιγγάνων επισηνάπτοντας τους κατηγορίες παραβατικού χαρακτήρα που πολλές φορές δεν έχουν καμιά ισχύη. Και θα τους απαντήσω μεσά απο το πέρασμα του χρόνου της ιστορίας παρατηρώντας την ανθρώπινη συμπεριφορά από την νεοληθική έως την συγχρονη εποχή.
Πρώτο και κυριότερων στη τσιγγάνικη κουλτούρα δεν υφίσταται η έννοια του πόλεμου εναντίων άλλων λαών για την απόκτηση ασήμαντων επίγειων υλικών αγαθών πρόσκαιρης διάρκειας, προσωρινής χρήσης και σημασίας, όπως παραδείγματος χάρη ο έλεγχος του πετρέλεου, του ορυκτού πλούτου και το μοίρασμα για ένα κομμάτι γης ή η επέκταση των χωρικών συνόρων όπως επιδιώκουν οι περισσότερες δημοκρατικές και συγχρονές κοινωνίες με στοιχεία και χαρακτηριστικά γνωρισμά κοινής αποδοχής του πολιτισμού και της κουλτούρα τους οπού για την απόκτηση των παραπάνω προκαλούν τον θάνατο σε συναθρώπους μας και σε αθώες ζωές με συναινεση και ανοχη των προοδευτικών λάων της φαλκαδευσης, καταπάτησης και παραβίασης των κοινωνικών και ανθρώπινων αξιών και των χρηστων ηθών να διαιωνίζουν εδώ και αιώνες.
Δέυτερον και σημαντικότερων στη Τσιγγάνικη κουλτούρα δεν καθίσταται η έννοια του εμφύλιου πόλεμου μεταξυ των ανθρώπων για την απόκτηση της έξουσιας. Σε κανένα ιστορικό βιβλίο αλλά ουτέ και σε καμία εποχή της ιστοριας του ανθρώπινου γένους σε όλη την εμφύλιο του κόσμου δεν θα βρούμε ποτέ όσο και να ψάχνουμε ιστορικά ντουκουμέντα ή επίσημα έγγραφα του Τσιγγάνικου λάου που να διαπιστωθεί, πως οι Ρομά πολέμησαν προκαλόντας θάνατο σε άλλον γειτωνικό λάο ή συγγενική φυλή για την απόκτηση για ένα κομμάτη γης ή για την εξουσία. Αλλά ουτε και πρόκειται να δούμε στην ιστορία της ανθρωπότητας Τσιγγάνικο λάο να έχει συκώσει όπλο εναντίων συναθρώπων μαζίκα και ομαδικά με σκοπό το πόλεμο. Γιατί πολύ απλά αυτό δεν είναι στη κουλτούρα τους και δεν ανήκει στο πολιτισμό τους. Ο τσιγγάνικος λάος δειδαξέ πολιτισμό στους προηγούμενους αιώνες προτειμώντας την τραπή σε φυγή και επέλεξε την περιπλάνηση των παιδιών του παρά το πόλεμο και το θάνατο του ανθρώπου όταν ορισμένοι επιτήδιοι ξεκίνησαν τους διωγμούς κατά τους Τσιγγάνους Χριστιάνούς για πράγματα μικρής σπουδαιότητας. Ο τσιγγάνικος πολιτισμός ποντάρει στις αξίες της ζωής, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ανεξαρτησίας, της ασφάλιας, της ισότητας, της αξιοπρέπειας. Ο πολιτισμός των Ρομά δίνει μεγάλη βαρήτητα στη θρησκεία γι ‘αυτό και πάρα πολύ Τσιγγάνοι, αποκεφαλίστηκαν από τους Τούρκους Μουλσουμάνοους κατά τη διάρκειας της κατοχής αρνόμενοι να ασπαστούν το μουλσουμανισμό. Ο πολιτισμός των Τσιγγάνων αντανακλάται στη πίστη της πατρίδας που διακατέχει τους Ρομά και ειδικότερα στο τσιγγάνικο πολιτισμό θεωρείται ιερό πράγμα η οικογένεια γι’ αυτό και μερικές φορές οι Τσιγγάνοι παρασυρόνται και παρεκκλίνουν από το θεσμικό νομοθετικό πλαίσιο του νόμου έχοντας παραβατική συμπεριφορα για την τιμή της οικογένειας και για την εξυπηρέτηση των αναγκών της οικογένειας.
Η Τσιγγάνικη κουλτούρα δεν είναι κατί άλλο από τη Μουσική και το Χορό. Η Τσιγγάνικη κουλτούρα είναι το τραγούδι. Η Τσιγγάνικη κουλτούρα είναι το Εμπόριο που ορισμένοι θέλουν να εξαφανίσουν για να προστατέψουν τα συμφέροντα του κεφαλαίου. Η Τσιγγάνικη κουλτούρα είναι Ελληνική. Οι Τσιγγάνοι έχουν Ελληνικά ήθη και Έθιμα, διότι οι Τσιγγάνοι ψίνουν το πάσχα αρνί, γιορτάζουν τα χριστούγεννα τη γέννηση του χρηστού, τρώνε και γλεντάνε το δεκαπενταγουστο της Παναγίας, προσκυνούν τις εικόνες των Αγίων, ψηφίζουν στις Εκλογές, δηλώνουν κάρτα στις 7 και γονατίζουν μόναχα στην Ελληνική σημαία και στους νεκρούς. Αυτή είναι η κουλτούρα των Ελλήνων Τσιγγάνων Ρομά.
Πολλοι κατηγορούν τους Τσιγγάνους ότι ανήκει στην κουλτουρα και στο πολιτισμό τους η προωρη σύναψη γάμου των παιδιών τους και δεν έχουν άδικο σε αυτό. Αφού αυτό το ιδιαίτερο πολισμικό χαρακτηριστικό γνώρισμα είναι στοιχείο ταυτότητας της Ελληνικής Παραδοσιακής κοινωνίας. Οι Έλληνες μέχρι την δεκατετια του ΄50 παντρευαν τα παιδια τους από τα 15-16 με προξενιό και οι Τσιγγάνοι διατήρησαν και διατηρούν εως και σήμερα αυτό το Ελληνικο παραδοσιακό έθιμο. Η τσιγγάνικη κουλτούρα είναι Ελληνική και ελληνική θα παραμείνει. Αυτό που χρειάζεται η τοπική κοινωνία των Σοφάδων για να μπορέσει να συμβιώσει με τους Δημότες Ρομά είναι να σεβαστεί την κουλτούρα και το πολιτισμό τους, που δεν είναι διαφορετικό από το δικό τους. Θα πρέπει να υπάρχει αλληλεγγήυ μεταξυ των Ρομά και Μπαλάμε όπως τότε με τους παππούδες μας που είχα άριστες σχέσεις με τους Τσιγγάνους και τους είχαν στα σπιτια τους, θα πρέπει να υπάχρχει αλληλοσεβασμό της διαφορετικότητας γιατί όλοι ειμαστε διαφορετικοί και όλοι είμαστε ίσοι. Απλώς οι συντοπίτες μας Ρόμα βρίσκονται σε δυσμενέστερή οικονομική, κοινωνική και πολιτική θέση λόγω της μη πρόσβασης στις ίσες ευκαιρίες της ζωής, είναι την αποκοπή από την αγορά εργασίας, δεν έχουν προσβασή στο εκπαιδευτικό σύστημα εκπαίδευσης και βιώνουν τον αποκλεισμό από τη στέγαση. Αυτά είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστηκά γνωρίσματα που κάνουν τους Τσιγγάνους να ξεχωρίσουν από τους υπόλοιπους δημότες της τοπικής κοινωνίας και όχι η κουλτουρα και ο πολιτισμός τους.
Από τη θέση της τοπικής αυτοδιοίκησης που ω λάος με επέλεξε να υπηρετήσω με εντιμότητα, υπευθυνότητα και όραμα μιας καλύτερης ποιότητας ζώης των παιδιών της νέας γενιάς των Τσιγγάνων. Ποντάρω πολύ στη νεολαίας μας και στα νέα παιδιά που μαθαίνουν γράμματα και στα αμέσως επόμενα χρόνια ο διαυλός επικοινωνίας μεταξυ των δύο κοινωνιών στους Σοφάδες θα γίνει πιο ευκολός και οι σχέσεις των Ρομα και Μπαλαμέ θα είναι καλύτερες, αρκεί εμείς τώρα που υπηρετούμε τη Δημοτική Αρχή και όσοι εμπλέκονται με τα κοινά, θα πρέπει να βαλουμέ όλοι μαζί πλάτη προς μια κατευθυνηση αλλάγης με μια σείρα από πολύπλευρες κοινωνικές, πολιτιστικές, πολιτισμικές δράσεις ευαισθητοποίησεις, ένταξης και καταπολέμησης των προκαταλήψεων, του ρατσισμου και των στερεωτύπων που συνήθως μας οδηγούν στην ξενοφοβία και μας καθοδηγούν στον κοινωνικό, σχολικό και πολιτικό αποκλισμό και διαχωρισμό των Τσιγγάνων.
Για να μπορέσουμε να αποτρέψουμε στο εγγύς μέλλον ακραίες παρεκλίνουσες συμπεριφορές και για να μην έχουμε φαίνομενα παραβατικότητας στους Τσιγγάνικους οικισμούς άλλα άμεση και ομαλή κοινωνική και ισότιμη ένταξη της νεολαίας των Ρομά θα πρέπει οι άνθρωποι που βρίσκονται σε θέσεις κλειδιά και έχουν το τελευταίο λόγο απόφασης να δουν πολύ σοβαρά το ζήτημα των Τσιγγάνων. Και αυτό που θα πρέπει να κάνουμε άμεσα είναι να δώσουμε το λόγω και θέσης ευθύνης στους ίδιους τους Τσιγγάνους και να συναποφασίσουμε μαζί τους και δεν θα πρέπει να βλέπουμε το θέμα των Ρομά ξέχωρο κομμάτι άλλα ως κοινό μας πρόβλημα.
Είναι πλέον όριμο να εστιάσουμε τη προσοχής μας στη δημιουργία κοινωνικών δεσμών επικοινωνίας και καλής γειτονίας, της ανοχής, του σεβασμου της διαφορετικότητας, την προώθηση της κοινωνικής συνοχής για την πολιτισμική ταυτότητα, την ιστορία και συγκεριμένα χαρακτηριστηκά γνωρίσματα της τσιγγάνικης κουλτούρας μέσα από της κοινές δράσεις της ευρυτερής κοινωνίας. Αν θέλουμε πραγματικά να εντάξουμε τους Τσιγγάνους στο κοινωνικό ιστό της υπόλοιπης κοινωνίας τότε θα πρέπει να εργαστούμε για την κοινωνική δικαιώσύνη και την άσκηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων χωρίς διάκριση και με πλήρη ισότητα έναντι του νόμου. Με ίση απολαυση δικαιωμάτων που σχετίζονται με την εκπαιδευση, υγεία, εργασία και στεγασή μέσω από εφαρμογής προγραμμάτων που ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες ανάγκες των Ρομά. Θα πρέπει να μορφώσουμε τους τσιγγάνους και να ανεβάσουμε το βιοτικό τους επίπεδο για το καλό το δικό μας διότι όσο περισσότερο οι Τσιγγάνοι μορφώνονται τόσο εξαλείφονται κακές συμπεριφορές. Στις αρχές μου και στα πιστεύω μου είμαι ανυποχώρητος, είμαι απολύτως και καθέτως ίσα δικαιώματα και ίσες υποχρεώσεις για όλους, αυτό πιστεύω και αυτό πρεσβεύω και προς αυτή την κατεύθυνση θα κινηθώ, θα αγωνιστώ και θα παλέψω τόσο ως δημοτικός σύμβουλος με το συνδυασμό και τη στήριξη του Θάνου Σκάρλου όσο και ως νέος κοινωνικός και πολιτικός επιστήμονας.
Χαρίτος Παναγιώτης
Εντεταλμένος Δημοτικός Σύμβουλος
Καθ ‘όλης αρμοδιότητας για θέματα Ρομά.
του Δήμου Σοφάδων
Απόφοιτος του τμήματος
Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης
Με κατευθυνση στην κοινωνική εργασία
( κοινωνικός λειτουργός)
Δ.Π.Θ