Είναι κοινά παραδεχτό ότι όσο οι κοινωνίες εξελίσσονται και εκσυγχρονίζονται, νέες ανάγκες δημιουργούνται και μαζί νέα προβλήματα προκύπτούν. Τα κοινωνικά προβλήματα δεν αποτελούν φυσικές και αναπόφευκτες καταστάσεις. Όπως κάθε πρόβλημα έχει συγκεκριμένες αιτίες, τις οποίες πρέπει να αναζητήσουμε, ώστε με κατάλληλα μέτρα να τα επιλύουμε. Οι κοινωνίες μεταβάλλονται, αλλάζουν αργά ή ραγδαία. Οι ταχύτατες κοινωνικές μεταβολές αποτελούν αιτία πολλών κοινωνικών προβλημάτων. Για να μπορέσουμενα αντιμετωπίσουμε τέτοιου είδους φαινόμενα και καταστάσεις προβλημάτων αλλά και για να σχεδιάσουμε ορθολογικές μεθοδευμένες παρεμβάσεις σε μια ιδιαίτερη διαφέρουσα κοινωνική ομάδα του πληθυσμού απαραίτητη προϋπόθεση είναι η κατανόηση ορισμένων ιδιαίτερων χαρακτηριστικών πολιτισμικών, πολιτιστικών και γλωσικών γνωρισμάτων μιας κοινωνίας, όπως των Ελλήνων Ρομά, που είναι οργανωμένη σχετικά σε ένα μεγάλο σύνολο ανθρώπων, που έχει διάρκεια στο χρόνο και διακρίνεται με βάση τον πολιτισμό της. Η κοινωνία μεταφέρει στο νέο μέλος της τον πολιτισμό της, επιδρώντας καθοριστικά στη διαμορφωση της προσωπικότητας και της συμπεριφοράς του. Κάθε άτομο αποκτά μια συλλογική ταυτότητα, κοινές στάσεις, κοινη συνείδηση και κοινή γλώσσα. Η γλώσσα, οι κανόνες που επικρατούν στην οικογένεια και στην ευρύτερη κοινωνία αποτελούν τα κοινωνικά-πολιτισμικά χαρακτηριστικά που κάθε κοινωνία μεταβιβάζει στα μέλης της. Βασικές λειτουργίες της είναι η δημιουργία και η προετοιμασία της νέας γενιάς για τη κοινωνική ζωή. Ο πολιτισμός που έχει κάθε κοινωνία υπάρχει πριν από το κάθε άτομο και συνεχίζει να υπάρχει και μετά από αυτό.
Θεωρώ ότι είναι πλέον η πιο κατάλληλη χρονική περίοδος για όσους εμπλέκονται, ασχολούνται και ενδιαφέρονται πραγματικά, με το ζήτημα των Ρομά είτε ως Τοπικοί Άρχοντες και Όργανα Κρατικών Φορέων είτε ως Νομοθέτες Πολιτικών Οργάνων, για να μπορέσουν να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν πολιτικές κοινωνικής ένταξης χρειάζεται να λάβουν υπόψη τους τα ιδιαίτερα κοινωνικά, πολιτισμικά και γλωσσικά χαρακτηριστικα γνωρίσματα των Ελλήνων Ρομά.
Με δεδομένα τα παραπάνω δεν εκπλήσει το γεγονός ότι οι Έλληνες Ρομά είναι δίγλωσσοι, μιλάνε ταυτόχρονα δύο γλώσσες και τη Ρομανί και την Ελληνική. Ειδικότερα η γλώσσα επικοινωνίας στις μεταξύ τους σχέσεις είναι κατεξοχήν η Ρομανί. Ωστόσο όμως έχουν ως παράλληλη μητρική την Ελληνική γλώσσα. Οι Ρομά μαθαίνουν και τις δύο γλώσσες σε συνδιασμό καθώς η κοινωνική συμβίωση τόσο στη τσιγγάνική όσο και στην κυρίαρχη κοινωνία είναι υποχρεωτική. Με αυτή μαθαίνουν τις αξίες, τους κανόνες και τους ρόλους μέσα στη κοινωνία. Με την Ελληνική γλώσσα κάνουν τους λογαριασμούς, τους πολλαπλασιασμούς στις εμπορικές τους συναλλαγές και δραστηριότητες και αυτή διδάσκονται στα σχολεία. Με την Τσιγγάνικη Ρομανί μαθαίνουν να σκέφτονται, με αυτή μεγαλώνουν, με αυτή μεταδίδουν το πολιτισμό τους από γεννιά σε γεννιά και με αυτή τραγουδούν ο Μανωλης Αγγελόπουλος την προσφυγιά των Τσιγγάνων, με αυτή εκφράζεται ο Μάκης Χριστοδουλόπουλος οι Τσιγγάνοι κοιμούνται και πεθαίνουν στα σύννεφα.Η Ρομανί είναι μια προφορική γλώσσα που έχει υποστεί αλλοίωση ως τσιγγάνικο ιδίωμα από την επικρατούσα ελληνική γλώσσα με αποτέλεσμα να έχουν χαθεί αρκετές τσιγγανικές λέξεις.
Εκείνο που έχει όμως ιδιαίτερη σημασία είναι ότι τα τελευταία χρόνια έχουν δημιουργηθεί παρεξηγήσεις και παρερμηνίες για ότι αφορά τον πραγματικό αυτοπροσδορισμό των Ρομά, θέλω από τη θέση που ο λάος με επέλεξε να υπηρετήσω ως εντεταλμένος δημοτικός σύμβουλος αρμόδιος για θέματα Ρομάμε υπευθυνότητα, εντιμότητα και με όραμα επιδιώκοντας μια κοινωνικήαλλαγή των δημοτών Ρομά σε πολλούς τομείς του κοινωνικού βίου, και να στείλω ένα μήνυμασε πολλούς αποδέχτες και σε πολλές κατευθύνσεις και να ξεκαθαρίσω επιτέλουςαυτήν την εικονική διαστρέβλωση που έχει δημιουργηθεί εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Και βέβαια από την άλλη ως νέος κοινωνικός και πολιτικός επιστήμωνας θέλω να αποκαταστήσω και να επιφέρω την αλήθεια στην επιφάνεια γύρο από αυτό το μείζον ζήτημα της σημασίας του όρου και του αληθές αυτοπροσδιορισμού των Ελληνων Ρομά.
Η διαπύστωση αυτή δεν αποτελεί λεκτική υπερβολή διότι πάρα πολλοί ονομάζουν και κατανομάζουν τους Ρομά με πολλούς και διάφορους ετεροπροσδιορισμούς και χαοτικούς ακαθορίστους χαρακτηρισμούς λχ. Γύφτους, Τουρκόγυφτους, Αθίγγανους, Τσιγγάνους, Κατσίβελους κ.α Πολλές φορές η ημι-μάθεια είναι χειρότερη από την αμάθεια. Εδώ λοιπον με την φώνη της αλήθεια των Ρομά θα προσπαθούμε να αποκαταστήσουμε τον πραγματικό αυτοπροσδιορισμό και τη σημασία της εννοιας του όρου αναλύωντας διεξοδικά το θέμα.
Τώρα όσον αφορά τον Αυτοπροσδιορισμό των Ελλήνων πολιτών ως Ρομά τόσο σε Ευρωπαϊκό όσο και σε Παγκόσμιο επίπεδο συμφωνήθηκε από κοινού από εκπροσώπους των Τσιγγάνικων Σωματείων το 1977-8 κατόπιν της διεθνούς αναγνώρισης αυτοπροσδιορισμού Ρομά η οποία ανήκει στις NGO ( Μη ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ) υπό την αιγίδα της UNO. Επίσης σε εκείνη τη συνεδρίαση καθορίστηκε η Σημαία ως Σύμβολο των Ρομά, ο Εθνικός Ύμνος των Ρομά και η Παγκόσμια Ημέρα των Ρομά.
Είναι ευρύτατα εδραιωμένη η άποψη ότι οι Ρομά στην Ελλάδα αποδέχονται τον αυτοπροσδιορισμό ως Έλληνες (Τσιγγάνοι) Ρομά. Και δεν δέχονται ούτε ανέχονται τους άλλους ετεροπροσδιορισμούς όπως Γύφτοι και Αθίγγανοι αλλά ούτε και Τουρκόγυφτοι. Διότι η λέξη Αθίγγανος σημαίνει εκείνος που δεν αγγίζεται ο άγγιχτος και είναι προσβλητικό για τον έλληνα Τσιγγάνο ένας τέτοιος χαρακτηρισμός με χιτλερικά ιδεολογικά στοιχεία. Βέβαια την έννοια της λέξης τουρκόγυφτος σε καμία περίπτωση δεν την υιοθετούν ούτε την ασπάζονται οι Έλληνες Χριστιανοί Τσιγγάνοι Ρομά ενώ στη Θράκη αν και υπάρχουν ορισμένες οικογένειες που μιλούν και έχουν την Τουρκική γλώσσα ως τριτογενής μετά δηλαδή τα Ρομανές και τα Ελληνικά ούτε αυτοί αποδέχονται τον όρο μειονοτικοί όπως θέλουν να τους παρουσιάσουν διάφορες βιβλιογραφικές πηγές. Οι Θρακιώτες λοιπόν αποδέχονται αυτόν και μόνον τον αυτοπροσδιορισμό Ρομάχοραχαγιά.
Και στο σημείο αυτό κρίνεται αναγκαίο να διευκρινίσουμε εξαρχής την έννοια και τη σημασία της λέξης Ρομ και Ρομά για να σταματήσει επιτέλους αυτός ο υποτιμιτικός χαρακτηρισμός κατά των Ρομά.Τι σημαίνει η λέξη Ρομ – Ρομά;
Η λέξη λοιπόν Ρομ μέσα στη τσιγγάνικη διάλεκτο έχει 4 διαφορετικές σημασιολογικές έννοιες και ερμηνείες και είναι σημαντικό να τις γνωρίζουν όσοι εργάζονται και ασχολούνται με τους Ρομά διότι πρώτον θα τους βοηθήσει να κατανοήσουν τις πολιτισμικές, πολιτιστικές και γλωσσικές ιδιαιτερότητες της τσιγγάνικης κοινωνίας και δεύτερον θα τους διευκολύνει στις κοινωνικές παρεμβάσεις ένταξης και στο σχεδιασμό υλοποίησης εφαρμογών κοινωνικής και πολιτικής ενσωμάτωσης των Ρομά. Συνεπώς είναι σπουδαίας σημασίας να γνωρίζουμε εξαρχής κάποιες έννοιες και όρους της κοινωνίας αυτής αν θέλουμε να είμαστε αποτελεσματικοί. Και έτσι η λέξη Ρομ μεταφράζεται ως εξής:
1)Ρομ σημαίνει = άνδρας-σύζυγος, (ΜοΡομνασέλα = ο άνδρας μου φεύγει),
2) Ρομ σημαίνει = άνθρωπος, (ΟΡομαβιλόπεσκε = ο άνθρωπος έχει έρθει),
3) Ρομ σημαίνει = Τσιγγάνος, (Ο Ρομ να θερέλα λοβέ = ο τσιγγάνος δεν έχει λεφτά),
4) Ρομ σημαίνει = ο τάδε, ο κύριος. (Μπουγαρέν ο λατσέ χαλιά καβέλ οΡομ ο Πίπιτσις = Στρώστε τα καλύτερα χαλια θα έρθει ο κύριος τάδε. Βέβαια εδώ χρησιμοποιείται η λέξη Ρομ σαν δηλαδή προσφώνηση εκφράζοντας το κύρος, την αξιοπρέπεια, τη δόξα κάποιου. Η λέξη Ρομά είναι ο πληθυντικός αριθμός.
Αν θέλουμε λοιπόν να είμαστε χρήσιμοι και όχι αρεστοί στη κοινωνία, αν πραγματικά θέλουμε να βοηθήσουμε τους Ρομά σε μια κατεύθυνσηαλλαγής και άμεσης ένταξης στο κοινωνικό ιστό της περιβάλουσας κοινωνίας,τότε θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας όλους τους κοινωνικούς, πολιτιστικούς, πολιτισμικούς,γλωσσικούς εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγωντες που επηρεάζουν την τσιγγάνικη κοινωνία και εμποδίζουν την ορθή κρατική παρέμβαση. Αυτή λοιπόν είναι η αληθεια και αυτή είναι η πραγματικότητα ούτε Γύφτοι είναι ούτε Τουρκόγυφτοι είναι, Έλληνες Τσιγγάνοι Ρομά είναι.
Θεωρώ ότι είναι πλέον ώριμο ύστερα από 85 χρόνια εμπειρίας κοινωνικης και πολιτικής συμβίωσης με τους Ρομά στο Δήμο Σοφάδων, η τοπική αυτοδιοίκηση και γενικότερα η τοπική κοινωνία να σεβαστεί, να αναγνωρίσει και να λάβει υπόψη της όταν παίρνει αποφάσεις τα κοινωνικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά γνωρισμάτα των Ελλήνων Πολιτών Ρομά, αν πραγματικά θέλουμε να μιλάμε για κοινωνική εντάξη συμφωνά με ταΕυρωπαϊκά και Συνταγματικά πλαίσια. Αν όμως εμείς τώρα που ασχολούμαστε με τα κοινά, δεν χτίσουμε σωστές βάσεις και γερά θεμέλεια για το μέλον των Δημοτών Ρομά και εξακολουθούμε να κάνουμε λάθη του παρελθόντος όπως οι προηγούμενοι τοπικοί άρχοντες, τότε εκτιμώ πως το πρόβλημα θα το αφήσουμε άλυτο για τις επόμενες γενιές δηλαδή για τα παιδιά μας και θα διαιωνίζει και έτσι τα πρόβληματα θα οξυνονται και θα διωγκόνονται συνεχώς με απρόβλεπτες ίσως και επικίνδυνες συνέπειες που θα ταλανίζουν την τοπική κοινωνία. Ορισμένα κοινωνικά προβλήματα έχουν τις ρίζες τους στις νοοτροπίες που υπήρχαν παλαίοτερα και συνεχίζουν να υπάρχουν στη νέα κοινωνική πραγματικότητα. Οι κοινωνικές ανισότητες που υπάρχουν συνδέονται με τα πιο σημαντικά από τα κοινωνικά προβλήματα. Οι ανθρωποι στο πλαίσιο μιας κοινωνίας, αλλά και όλες οι κοινωνίες ειδικότερα δε η Τσιγγάνικη κοινωνία δεν απολαμβάνουν τα ίδια αγαθά και υπηρεσίες. Αυτή τη κατασταση θέλω να αποτρέψω, δεν επιθυμώ να υπάρχει κοινωνική ανισότητα στο δήμο των Σοφάδων, θέλω ίσα δικαιώματα και ίσες υποχρεώσεις με προσπάθειες αλλαγών στη νοοτροπία των ατόμων και στην κοινωνική,οικονομική και πολιτική οργάνωση και η αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων απαιτεί το συνδιασμό και των δύο.
Χαρίτος Παναγιώτης
Εντεταλμένος Δημοτικός Σύμβουλος
Καθ ‘όλης αρμοδιότητας για θέματα Ρομά.
Δήμου Σοφάδων
Απόφοιτος του τμήματος
Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης
Με κατεύθυνση στην κοινωνική εργασία
( κοινωνικός λειτουργός)
Δ.Π.Θ