Ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για έργα πρόληψης και αποκατάστασης σε περιοχές που επλήγησαν από την κλιματική κρίση εισηγήθηκε ο Περιφερειάρχης Θεσσαλίας Κώστας Αγοραστός στην συνάντηση που είχε η Ευρωπαία Επίτροπος Συνοχής και Μεταρρυθμίσεων Elisa Ferreira με τους Περιφερειάρχες της χώρας. «Το πρόβλημα του μέλλοντος είναι βιολογικό» τόνισε ο Περιφερειάρχης. «Ο πλανήτης βρίσκεται αντιμέτωπος με επισιτιστική κρίση και λειψυδρία. Η Ευρώπη χρειάζεται να εντάξει έγκαιρα στην ατζέντα της το θέμα και να το προσεγγίσει με μεγάλη ευαισθησία, αναπροσαρμόζοντας τους πόρους του ΕΣΠΑ σύμφωνα με τις νέες προκλήσεις που καλούμαστε να διαχειριστούμε. Η εποχή είναι αναθεωρητική και μόνο με ταχύτητα, ρυθμό, απλοποίηση και αυτοματισμό ενεργειών μπορούμε να φτάσουμε σε αποτέλεσμα, για να μην χάνουν οι τοπικές κοινωνίες χρήμα και θέσεις εργασίας» υπογράμμισε ο Περιφερειάρχης.
«Έχουμε τα όπλα, έχουμε τις διαδικασίες. Η συμβολή σας στο πεδίο της διαχείρισης της πανδημίας της covid-19 στην Ευρώπη είναι τεράστια» πρόσθεσε ο Κώστας Αγοραστός, απευθυνόμενος στην Ευρωπαία Επίτροπο. «Αλλάξατε τα δεδομένα, αλλάξατε την αρχιτεκτονική του ΕΣΠΑ, ανταποκριθήκατε με ευελιξία και γρήγορα αντανακλαστικά. Η γρήγορη ανακατανομή των πόρων του ΕΣΠΑ μας έδωσε τη δυνατότητα να εντάξουμε κρίσιμα έργα όπως η προμήθεια ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού για τα Νοσοκομεία μας και να προχωρήσουμε γρήγορα σε προσλήψεις υγειονομικού προσωπικού. Προσφέρατε μεγάλη υπηρεσία στην Ευρώπη και αυτό το νέο μοντέλο ευελιξίας και ταχύτητας, χρειάζεται να συνεχιστεί και στην αρχιτεκτονική της νέας Προγραμματικής Περιόδου 2021-2027. Γιατί σκοπός δεν είναι να μεταφέρουμε έργα από το 2014-2020 στο 2021-2027, προκειμένου να δείχνουμε απορροφητικότητα. Αυτό είναι ουτοπία. Σκοπός είναι να προεξοφλήσουμε το μέλλον, φέρνοντας τα έργα από το αόριστο αύριο, στο σήμερα. Τα έργα χρειάζεται να ολοκληρώνονται στην ώρα τους και να αποδίδουν τα οφέλη τους στην κοινωνία στον χρόνο που πρέπει, γιατί μετά υπάρχει χρονική απαξίωση. Αυτό είναι τα μεγαλύτερο όπλο που έχουμε στη διάθεσή μας για να αντιμετωπίσουμε την ανεργία, που είναι η μεγαλύτερη πρόκληση της μετα- covid εποχής. Με την δυνατότητα του overbooking που δώσατε στις Περιφέρειες, το ΕΣΠΑ 2014-2020 στη Θεσσαλία αυξήθηκε από τα 378 εκατομμύρια στα 950 εκατομμύρια ευρώ. Αυτό μεταφράζεται σε νέα έργα που ξεκινούν αμέσως με την έναρξη της νέας Προγραμματικής Περιόδου 2021-2027 και σε νέες θέσεις εργασίας. Γιατί στην Ελλάδα εκτός από το brain drain αντιμετωπίζουμε και πρόβλημα έλλειψης εργατικού δυναμικού και αυτό είναι ένα πρόβλημα που και η Ευρώπη καλείται να αντιμετωπίσει στο εγγύς μέλλον» υπογράμμισε ο Περιφερειάρχης.
Η εμπειρία του ΕΣΠΑ 2014-2020 – Τα 10 σημεία αδυναμίας
Η εμπειρία από την υλοποίηση των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ 2014-20 υποδηλώνει μια σειρά από εμπόδια και αδυναμίες τα οποία περιόρισαν την έγκαιρη και αποτελεσματική υλοποίηση της Πολιτικής Συνοχής, τόσο στο εθνικό, όσο και στο περιφερειακό επίπεδο. Κάποια από αυτά τα προβλήματα έχουν αντιμετωπιστεί, ενώ κάποια άλλα ενδεχομένως να επηρεάσουν και την νέα Περίοδο. Τα κυριότερα από αυτά είναι τα εξής:
- Η όλη διαδικασία σχεδιασμού και υλοποίησης ήταν αρκετά γραφειοκρατική και επιβαρυμένη με χρονοβόρες διαδικασίες, τόσο στο στάδιο του σχεδιασμού, όσο και στο στάδιο της υλοποίησης.
- Ο μηχανισμός υλοποίησης εμφάνισε σημαντικές ελλείψεις σε αναγκαίο και εξειδικευμένο δυναμικό.
- Μια σειρά από φορείς υλοποίησης δεν διέθεταν και πιθανόν εξακολουθούν να μη διαθέτουν τη διαχειριστική ικανότητα που απαιτείται για την ωρίμανση, την έγκαιρη προκήρυξη, παρακολούθηση και ολοκλήρωση των έργων τους.
- Σημαντικό και διαχρονικό πρόβλημα παραμένει ο συγκεντρωτισμός των πόρων και κυρίως των αρμοδιοτήτων στο κεντρικό επίπεδο.
- Σημαντική καθυστέρηση στην υλοποίηση έργων, κυρίως υποδομών, αλλά και επενδύσεων, επέφεραν συχνά οι αδυναμίες έγκαιρης έκδοσης πάσης φύσεως αδειών, οι προσφυγές στη δικαιοσύνη για κάποια έργα και η πολυπλοκότητα του συστήματος δημόσιων συμβάσεων.
- Μια αδυναμία του σχεδιασμού είναι ότι το μίγμα των αναπτυξιακών πολιτικών δεν ανταποκρίνεται πάντα στις ανάγκες που έχουν καταγραφεί διαχρονικά στην οικονομία και στο παραγωγικό σύστημα.
- Μια από τις αδυναμίες του ΕΣΠΑ στην περίοδο 2014-20 αφορά τις δράσεις καινοτομίας.
- Ο επιμερισμός των δράσεων ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας που προκηρύχθηκαν από το Υπουργείο Ανάπτυξης και τις Περιφέρειες δεν ακολούθησε σε αρκετές περιπτώσεις συγκεκριμένα κριτήρια (π.χ. οριζόντιες δράσεις στο κεντρικό επίπεδο, εξειδικευμένες place-based δράσεις στο περιφερειακό) ή κανόνες χρονικού προγραμματισμού με συχνή επικάλυψη ή και ανταγωνισμό μεταξύ των προσκλήσεων.
- Μια αδυναμία της περιόδου αυτής ήταν επίσης η περιορισμένη και καθυστερημένη χρήση των χρηματοδοτικών εργαλείων τα οποία έχουν σχεδιαστεί να προσφέρουν επενδυτικά κεφάλαια και κεφάλαια κίνησης με ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους στις επιχειρήσεις, αλλά λόγω κυρίως των κανόνων λειτουργίας του τραπεζικού συστήματος έχουν καθυστερήσει ή και αδρανήσει.
- Η υλοποίηση έργων υποδομών αντιμετώπισε επιπλέον δυσκολίες, οι οποίες προέρχονταν από την καθυστέρηση στην ολοκλήρωση των εθνικών στρατηγικών σχεδίων, την εμπλοκή με τους κανόνες κρατικών ενισχύσεων, τις προβλέψεις και αναφορές των χωροταξικών σχεδίων για τις χρήσεις γης, τη δασική νομοθεσία, τις διαδικασίες απαλλοτρίωσης, το μεγάλο χρόνο ωρίμανσης των έργων, την αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου Δημοσίων Συμβάσεων, τη μη εφαρμογή των κανόνων απλοποιημένου κόστους, αλλά και θέματα αποδοχής σημαντικών έργων από τις τοπικές κοινωνίες.