«Βερβερίτσα πιρπατεί, τον θεό παρακαλεί.
– Θέ μου, ρίξε μια βροχή, μια βροχή,
καλή βροχή…»
Είναι η αρχή μόνο από το τραγούδι της «Μπιρμπιρίτσας», που έλεγαν τα μικρά παιδιά στις Καμινάδες Καρδίτσας ως τη δεκαετία του 1970 κατά τη διάρκεια πραγματοποίησης του ομώνυμου δρωμένου με σκοπό, τί άλλο; Την πρόκληση βροχής, της τόσο αναγκαίας για τη διψασμένη γη της Θεσσαλίας και τις καλλιέργειές της. Τα δρώμενο είναι γνωστό ως «Βερβερίτσα», «Περπερίτσα», «Μπιρμπιρίτσα», «Ντοντουλίτσα», «Περπερούνα ή Πιρπιρούνα» σ’ όλη την Ελλάδα και, ειδικότερα, στη Θεσσαλία. Το όνομά του το λαμβάνει από το ομώνυμο υδρόβιο ερπετό που ζει και αναπτύσσεται στις όχθες των ποταμών και των λιμνάζοντων υδάτων, το οποίο όταν βρίσκεται ανάσκελα και κόντρα στη ροή των υδάτων ερμηνεύεται ως σημάδι επερχόμενης βροχής. Αυτό λαμβάνει χώρα σε περιπτώσεις παρατεταμένης ανομβρίας και μακράς ξηρασίας. Πρόκειται για δρώμενο της ύστερης άνοιξης, του καλοκαιριού και του πρώϊμου φθινοπώρου και, μάλιστα, της λαϊκής θρησκείας, που ενέχει στοιχεία ειδωλολατρικής φύσης, απ’ όπου ανάγεται, και είναι παράλληλο με την επιτέλεση λιτανειών της «επίσημης» θρησκείας. Γι’ αυτό οι διάφοροι «Νομοκάνονες» του 17ου και 18ου αιώνα απαγορεύουν την τέλεση του εθίμου, που διατηρήθηκε λόγω της βαθειάς λαϊκής πίστης και της οικονομίας της Ορθοδόξου Εκκλησίας ως και σήμερα.
Το δρώμενο έχει ως εξής: τα μέλη της κοινότητας αποφασίζουν να επιλέξουν ένα κορίτσι ή αγόρι για ορισμένες κοινότητες μικρής ηλικίας, αγνό και, συνήθως, από τις πιο φτωχές οικογένειες. Φορώντας το ένα λευκό πουκάμισο ή και με μαντήλι(«μαντήλα») στο κεφάλι και στο στήθος ή γυμνό από τη μέση και πάνω, το ντύνουν με πρασινάδες(συνηθέστερα για τη Θεσσαλία «βούζια»). Κρατώντας ένα ταψί ανάποδα θα περάσει από όλα τα σπίτια με τη συνοδεία και άλλων κοριτσιών ή και αγοριών, που κρατούν στα χέρια τους ενίοτε τις εικόνες των σπιτιών τους, και θα τραγουδήσουν γυρνώντας η κοπέλα γύρω απ’ αυτή τους παραπάνω στίχους. Οι τελευταίοι στίχοι «…για να γίν’ τα στάρια, για να γίν’ τα σάμια κι τα καλαμπόκια…» δηλώνουν την ευετηριακή σκοπιμότητα επιτέλεσης του εθίμου, που είναι η πλούσια συγκομιδή μέσω της πρόκλησης βροχής για τις ξερικές καλλιέργειες των δημητριακών, που υπήρχαν, παλαιότερα, στη Θεσσαλία. Στη συνέχεια η νοικοκυρά υποδέχεται το κορίτσι με μια κανάτα νερό, το οποίο ρίχνει πάνω στο ταψί, που κρατά η κοπέλα, και, ακολούθως, κερνά την ομάδα των κοριτσιών ή και παιδιών με χρήματα, γλυκίσματα και ξηρούς καρπούς.
Αυτό το δρώμενο αποφάσισε να αναβιώσει και αναβίωσε πέρυσι το καλοκαίρι μετά από πολλά χρόνια ο Πολιτιστικός Σύλλογος Καμινάδων Καρδίτσας, σε συνεργασία με τη Λαογραφική Εταιρεία Χορευτικών και Μουσικών Μελετών «Νικόλαο Πλαστήρα και με γυναίκες – μέλη του Συλλόγου από το δ. δ. του Αρτεσιανού του δήμου Καρδίτσας, παρουσιάζοντας έπειτα παραδοσιακά τραγούδια καθώς και χορούς της περιοχής μας, στο χώρο γύρω από το ξωκλήσι της Αγίας Τριάδας. Κεντρική ομιλήτρια της περσινής εκδήλωσης ήταν η κ. Νέλλυ Τσαγανού – Παναγοπούλου, φιλόλογος καθηγήτρια και δημοτικός σύμβουλος του δήμου Ν. Πλαστήρα Καρδίτσας, η οποία παρουσίασε με εύληπτο και γλαφυρό τρόπο το δρώμενο στους παρευρισκόμενους και πιο παραστατικά μέσω της λογοτεχνίας. Αποφάσισαν από κοινού να ταράξουν την ησυχία των ημερών και να καταστήσουν την Καρδίτσα, πόλη των λαϊκών δρώμενων, και να δώσουν σ’ όλους την ευκαιρία να έλθουν σε συνάντηση με το πλούσιο εθιμικό βίο της κοινότητας, είτε επαναφέροντας παλιές θύμησες και μνήμες είτε παρέχοντας κάποιες εικόνες με την πραγματοποίηση των δρωμένων..
Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε και φέτος η αναπαράσταση του εθίμου τη Δευτέρα 8 Ιουνίου 2009, εορτή του Αγίου Πνεύματος και εν γένει της Αγίας Τριάδος, στον προαύλιο χώρο του πανηγυρίζοντος εξωκκλησίου Αγίας Τριάδος Καμινάδων και μετά το τέλος της πανηγυρικής Θείας Λειτουργίας. Η αναβίωση του εθίμου πραγματοποιήθηκε αποκλειστικά από το Σύλλογο Καμινάδων Καρδίτσας, ο οποίος και τέλεσε και αρτοκλασία προς τιμήν και της εορτής της ημέρας αλλά και αυτής της ανακομιδής των λειψάνων του Αγίου Θεοδώρου. Μετά την τέλεση του εθίμου και την παρουσίαση τοπικών παραδοσιακών χορών από τα χορευτικά τμήματα του Συλλόγου ακολούθησε χορός για τους παρευρισκόμενους ενθυμίζοντάς τα πανηγύρια των διάφορων εξωκκλησιών του Θεσσαλικού κάμπου, όπου με ζυγιές και όργανα οι άνθρωποι γλεντούσαν και επικοινωνούσαν με όλους. Και θα είναι τέτοια η ανάμνηση της επιτέλεσης του εθίμου και η επίδρασή του, που θα αποτυπωθεί και στο χώρο της λογοτεχνίας από τους τοπικούς λογοτέχνες της Καρδίτσας, οι οποίοι και θα γράψουν και ένα διήγημα, με το πιο γνωστό σ’ όλους μας τη «Βιρβιρίτσα» του Γεώργιου Βαλταδώρου…
Ο επιστημονικός συνεργάτης του Π. Σ. Καμινάδων Καρδίτσας
Πεσλής Κωνσταντίνος
Ιστορικός – Ερευνητής Λαογραφίας
– Μετ. Φοιτητής τμ. Ιστορίας Ιονίου Πανεπιστημίου
.
