Η Ένωση Αγραφιώτικων Χωριών Ν. Καρδίτσας με το ψήφισμα που εξέδωσε και κατέθεσε στο Ηλεκτρονικό Περιβαλλοντικό Μητρώο του Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας εκφράζει την έντονη αντίθεση της σε κάθε προσπάθεια αλλοίωσης των βουνοκορφών των Αγράφων και του ιστορικού φορτίου που κουβαλούν, εισάγοντας για πρώτη φορά στη συζήτηση γύρω από τα αιολικά τον προβληματισμό σχετικά με την βλάβη που προκαλείται από τα έργα αυτά στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά των Αγράφων και στην Μετακινούμενη Κτηνοτροφία, η οποία έχει ενταχθεί στον Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας. Ακολουθεί το ψήφισμα της Ένωσης:
«Η Ένωση Αγραφιώτικων Χωριών Νομού Καρδίτσας εκφράζει την αντίθεσή της στην εγκατάσταση των Αιολικών Σταθμών Παραγωγής Ενέργειας στις Θέσεις «ΓΡΑΜΜΕΝΗ-ΤΟΥΡΛΑ-ΚΑΡΝΟΠΙ» και «ΜΙΧΟΣ –ΒΟΪΔΟΛΙΒΑΔΟ – ΑΠΕΛΙΝΑ» στην Ιστορική περιοχή των Αγράφων και τα έργα που συνοδεύουν τις εγκαταστάσεις αυτές, για τους παρακάτω λόγους:
- Δεν λαμβάνεται υπόψη το ιδιαίτερο ιστορικό και πολιτιστικό υπόβαθρο της περιοχής, το οποίο αποτελεί άυλο πολιτιστικό αγαθό, το οποίο προστατεύεται από τις διατάξεις του ν. 3028/2002 «Για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς» και τη Διεθνή Σύμβαση του Παρισίου για την Προστασία της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, η οποία κυρώθηκε με το ν. 3521/2006.
Πιο συγκεκριμένα, στο άρθρο 1 ν. 3028/2002 και στην παρ. 1 προβλέπεται ότι «Στην προστασία που παρέχεται με τις διατάξεις του παρόντος νόμου υπάγεται η πολιτιστική κληρονομιά της Χώρας από τους αρχαιοτάτους χρόνους μέχρι σήμερα. Η προστασία αυτή έχει ως σκοπό τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης χάριν της παρούσας και των μελλοντικών γενεών και την αναβάθμιση του πολιτιστικού περιβάλλοντος.», ενώ η παρ. 2 ορίζει ότι «Η πολιτιστική κληρονομιά περιλαμβάνει και τα άυλα πολιτιστικά αγαθά.» Στο άρθρο 2 περ. ε ορίζεται ότι «Ως άυλα πολιτιστικά αγαθά νοούνται εκφράσεις, δραστηριότητες, γνώσεις και πληροφορίες, όπως μύθοι, έθιμα, προφορικές παραδόσεις, χοροί, δρώμενα, μουσική, τραγούδια, δεξιότητες ή τεχνικές που αποτελούν μαρτυρίες του παραδοσιακού, λαϊκού και λόγιου πολιτισμού.» Στο άρθρο 3 παρ. 1 περ. β αναφέρεται ότι «Η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Χώρας συνίσταται κυρίως: …, β) στη διατήρηση και στην αποτροπή της καταστροφής, της αλλοίωσης και γενικά κάθε άμεσης ή έμμεσης βλάβης της…».
Σύμφωνα με το άρθρο 24 του Συντάγματος παρ. 1 «Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός.», ενώ στην παρ. 6 ορίζεται ότι «Τα μνημεία, οι παραδοσιακές περιοχές και τα παραδοσιακά στοιχεία προστατεύονται από το Kράτος.»
Κατά την έννοια των διατάξεων ν. 3028/2002, με τις οποίες εξειδικεύεται η κατά το άρθρο 24 παρ. 1 και 6 του Συντάγματος προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος, κάθε επέμβαση πρέπει κατ’ αρχήν να αποβλέπει στην προστασία και στην ανάδειξή αυτού, να ενεργείται δε ενόψει των ιδιαιτέρων χαρακτηριστικών, απαγορευομένων επεμβάσεων και χρήσεων μη συμβατών. Οι όποιες δραστηριότητες, οι οποίες, ως εκ της φύσης τους και των εγγενών κινδύνων που εμπεριέχει η άσκησή τους, όχι μόνον δεν αποβλέπουν στην προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος, αλλά προκαλούν βλάβη αυτού, δεν επιτρέπεται να αναπτύσσονται εντός των περιοχών αυτών.
Ομοίως, στο άρθρο 2 ν. 3521/2006 ορίζεται ότι «Εννοούμε “άυλη πολιτιστική κληρονομιά” τις πρακτικές, αναπαραστάσεις, εκφράσεις, γνώσεις και τεχνικές… και τις οποίες οι κοινότητες, οι ομάδες και, περιπτώσεως δοθείσης, τα άτομα αναγνωρίζουν ότι αποτελούν μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς τους. Αυτή η άυλη πολιτιστική κληρονομιά, που μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά, αναδημιουργείται συνεχώς από τις κοινότητες και τις ομάδες σε συνάρτηση με το περιβάλλον τους, την αλληλεπίδραση τους με τη φύση και την ιστορία τους, και τους παρέχει μία αίσθηση ταυτότητας και συνέχειας, συμβάλλοντας έτσι στην προώθηση του σεβασμού της πολιτιστικής πολυμορφίας και της ανθρώπινης δημιουργικότητας.» Στην παρ. 2 επισημαίνεται ότι «Η “άυλη πολιτιστική κληρονομιά”, όπως ορίζεται στην παραπάνω παράγραφο 1, εκδηλώνεται ειδικότερα στους ακόλουθους τομείς: (α) Στις προφορικές παραδόσεις και εκφράσεις, συμπεριλαμβανομένης της γλώσσας ως φορέα της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς…» Στη δε παρ. 3 τονίζεται ότι «Εννοούμε “διαφύλαξη” τα μέτρα που αποβλέπουν στη διασφάλιση της βιωσιμότητας της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, συμπεριλαμβανομένων του προσδιορισμού, της τεκμηρίωσης, της έρευνας, της συντήρησης, της προστασίας, της προώθησης, της αξιοποίησης, της μεταβίβασης, κυρίως μέσω της τυπικής και της μη τυπικής εκπαίδευσης, καθώς και της αναζωογόνησης των διαφόρων πλευρών της κληρονομιάς αυτής.»
Είναι γεγονός ότι η περιοχή των Αγράφωνμε τη Συνθήκη του Ταμασίου (1525) απέκτησε καθεστώς αυτονομίας κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας και ουσιαστικά δημιούργησε το πρώτο και μεγαλύτερο αρματολίκι των Βαλκανίων, έναν θεσμό που επεκτάθηκε στη συνέχεια σε αρκετές περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η υπογραφή της συνθήκης έγινε καθώς οι Οθωμανοί έκριναν ότι λόγω του ιδιαίτερα δύσβατου εδάφους, το οποίο όντας άγριο και βραχώδες με πληθώρα βουνοκορφών και φαραγγιών, είναι ασύμφορη η εγκατάσταση οποιασδήποτε φρουράς για τον στρατιωτικό έλεγχο της περιοχής. Έτσι τα βουνά των Αγράφων και οι απάτητες βουνοκορφές τους ταυτίστηκαν με την παράδοση του τόπου και το τεράστιο ιστορικό φορτίο της πρώτης αυτόνομης περιοχής (μετά φόρου υποτέλειας) στον ηπειρωτικό ελλαδικό χώρο την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Αυτές οι «απάτητες» βουνοκορφές των Αγράφων, σύμφωνα με την παράδοση και την ιστορία δεν μπορούν να γίνουν αντικείμενο εκμετάλλευσης από κανέναν και για κανέναν λόγο.
Είναι επίσης γεγονός ότι οι βουνοκορφές των Αγράφων χρησιμοποιήθηκαν στο πέρασμα των αιώνων και χρησιμοποιούνται μέχρι και σήμερα ως βοσκότοποι από τους Αγραφιώτες και τους Σαρακατσαναίους, των οποίων τα βουνά των Αγράφων αποτελούν κοιτίδα. Η μετακινούμενη κτηνοτροφία Αγραφιωτών και Σαρακατσαναίων είναι αναντίρρητα συνδεδεμένη με τις βουνοκορφές των Αγράφων. Η Μετακινούμενη Κτηνοτροφία εγγράφηκε, κατόπιν αιτήσεως της χώρας μας, στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας (Σύμβαση UNESCO, 2003) κατά τη 14η ετήσια συνεδρίασή της Διακυβερνητικής Επιτροπής (9-14 Δεκεμβρίου 2019, Μπογκοτά, Κολομβία) και έκτοτε προστατεύεται ρητά.
Δεν προβλέπονται πουθενά στις μελέτες οι επιπτώσεις που έχουν τα έργα στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής των Αγράφων και της Μετακινούμενης Κτηνοτροφίας, ούτε και τρόποι με τους οποίους αυτές θα διαφυλαχθούν.
- Δεν λαμβάνεται υπόψη η αισθητική υποβάθμιση του φυσικού τοπίου της ευρύτερης περιοχής των Αγράφων και της περιοχής της Λίμνης Πλαστήρα, το οποίο είναι μοναδικό τουριστικό προϊόν στα χώρα μας.
Η περιοχή της Λίμνης Πλαστήρα αλλά και η ευρύτερη περιοχή των Αγράφων αποτελούν πόλο έλξης για εκδρομείς και λάτρεις της φύσης. Ο τουρισμός της περιοχής που αποφέρει στην τοπική οικονομία πολλές θέσεις εργασίας, μόνιμες και εποχικές. Η λίμνη Πλαστήρα ωστόσο συνδυάζεται άρρηκτα με τις βουνοκορφές των Αγράφων, τις οποίες εύκολα διακρίνει ο επισκέπτης από κάθε σημείο της λίμνης.
Είναι γεγονός ότι φυσικό περιβάλλον αποτελούν και τα τεχνητά οικοσυστήματα, όπως είναι η τεχνητή λίμνη Πλαστήρα. Η διατήρηση και ορθή διαχείριση του φυσικού πλούτου από τις βουνοκορφές των Αγράφων που την περιβάλλουν είναι ουσιώδης όρος της βιώσιμου αναπτύξεως του Οικοτουρισμού και Αγροτουρισμού της περιοχής. Επομένως, σύμφωνα με τους κανόνες της βιώσιμης ανάπτυξης, πρέπει να προστατεύεται και να διατηρείται η παρθένα ομορφιά της περιοχής, η διαφύλαξη της οποίας εξυπηρετεί επί πλέον και αναπτυξιακούς στόχους.
Δε λαμβάνονται υπόψη οι επιπτώσεις που θα έχουν στον τουρισμότης περιοχή το σύνολο των έργων που θα εκτελεστούν, ούτε πως αυτά θα συμβάλλουν στην τουριστική ανάπτυξη, ενώ οι αναφορές στη δημιουργία μόνιμων θέσεων εργασίας δεν θα στηρίξουν την τοπική κοινωνία, η οποία απασχολείται αποκλειστικά στον πρωτογενή τομέα και τον τουρισμό, καθότι οι θέσεις των περισσότερων έργων απαιτούν εξειδικευμένο προσωπικό και ανατίθενται σε εξειδικευμένες εταιρίες.Τα εν λόγω έργα, δεν προσφέρουν, αντίθετα βλάπτουν την τοπική οικονομία και κρίνονται στο σύνολό τους επιβλαβή.
- Δεν λαμβάνεται υπόψη το μορφολογικό υπόβαθρο της περιοχής, με τις συχνές κατολισθήσεις εξαιτίας τουΦλύσχη που υπάρχει στο υπέδαφος.
Δεν λαμβάνεται υπόψη η ιδιομορφία του εδάφους και ιδιαίτερα του επέδαφους, το οποίο αποτελείται κατά βάση από φλύσχη και ασβεστολιθικά πετρώματα. Αρκεί κανείς να επισκεφθεί την Καστανιά, τον Αμάραντο, την Αγία Μαρίνα και άλλα χωριά και οικισμούς της περιοχής, όπου θα διαπιστώσει «ιδίοις όμμασι» τις καταστροφικές κατολισθήσεις που συμβαίνουν στην περιοχή κατά τη διάρκεια του έτους.
Οι δε προβλέψεις για την διάνοιξη των νέων δασικών δρόμων δεν ανταποκρίνονται στους κανόνες της γεωμορφολογίας και απλά με λογικά άλματα, και μη λαμβάνοντας υπόψη γνωστά επιστημονικά δεδομένα, καταλήγουν στο επιθυμητό για το έργο συμπέρασμα. Η μη πρόβλεψη,επίσης, για την εκτίμηση της καταλληλότητα της υφιστάμενης επαρχιακής οδοποιίας, την ώρα που πολλά χωριά στην περιοχή κινδυνεύουν να αποκοπούν από τη συγκοινωνίαμε τις συνεχείς κατολισθήσεις που συμβαίνουν, μετά τις πρόσφατες έντονες βροχοπτώσεις, καταμαρτυρά την προχειρότητα των μελετών.
Διαφαίνεται μια απέλπιδα προσπάθεια να εγκατασταθούν αιολικά πάρκα, αδιαφορώντας για το τι θα επακολουθήσει στην ευρύτερη περιοχή από τις διανοίξεις δρόμων και την αποψίλωση των δασικών εκτάσεων. Επίσης, δεν λαμβάνονται υπόψη οι μετεωρολογικές συνθήκες του χειμώνα και αν οι ανεμογεννήτριες θα είναι αποδοτικές καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
Σύμφωναμε το άρθρο 24 του Συντάγματος απορρέουν οι περιορισμοί εκείνοι στην αναπτυξιακή πολιτική της πολιτείας που είναι αναγκαίοι για την πρόληψη της βλάβης του φυσικού περιβάλλοντος, ώστε όχι κάθε ανάπτυξη αλλά μόνον η βιώσιμη, δηλαδή εκείνη που δεν επιφέρει βλάβη στο περιβάλλον και άρα είναι διατηρήσιμη και όχι πρόσκαιρη, να είναι επιτρεπτή από το Σύνταγμα. Με βάση τις συγκεκριμένες μελέτες δεν μπορεί να γίνει λόγος για βιώσιμη ανάπτυξη, αλλά για καταστροφική επένδυση υπό το μανδύα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
- Δεν λαμβάνεται υπόψη οι καταστροφικές συνέπειες στην ιδιαίτερη χλωρίδα και πανίδα.
Η ευρύτερη περιοχή των Αγράφων, όντας απομονωμένη λόγω του δύσβατου αυτής, συμπεριλαμβάνει μια μοναδική και ιδιαίτερη άγρια χλωρίδα και πανίδα, για την οποία η πλήρης καταγραφή δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Οι μελέτες δεν αναφέρουν ποια ζώα και φυτά εμφανίζονται στις περιοχές των επεμβάσεων τους, την καταγραφή αυτών, την κατάταξη τους ανάλογα με τον κίνδυνο εξαφάνισης και τους τρόπους με τους οποίους θα επηρεαστούν, μη διαλαμβανόμενου των περιπτώσεων κινδύνου εξαφανίσεως των ειδών αυτών.
Στην περίπτωση που υπάρχει μια τόση μοναδική και παρθένα περιοχή, όπως αυτή των Αγράφων, δεν θα έπρεπε να επιτρέπεται η εγκατάσταση αιολικών πάρκων,διότι προκαλεί σημαντική καταστροφή ή ενόχληση σε είδη παγκόσμιου αλλά και κοινοτικού ενδιαφέροντος, όπως ενδεικτικά πουλιών που προστατεύονται από την οδηγία 79/409/ΕΟΚ, είτε βρίσκονται εντός είτε εκτός προστατευμένων περιοχών.
- Παραβιάζεται η αρχή της αναλογικότητας, όπως αυτή καθιερώνεται στο άρθρο 25 Συντάγματος.
Σύμφωνα με το άρθρο 25 του Συντάγματος καθιερώνεται η αρχή της αναλογικότητας. Πιο συγκεκριμένα, ορίζεται ότι «Οι κάθε είδους περιορισμοί που μπορούν κατά το Σύνταγμα να επιβληθούν στα δικαιώματα αυτά πρέπει να προβλέπονται είτε απευθείας από το Σύνταγμα είτε από το νόμο, εφόσον υπάρχει επιφύλαξη υπέρ αυτού και να σέβονται την αρχή της αναλογικότητας.»
Συνεπώς, πάντα θα πρέπει να σταθμίζονται σε κάθε έργο τα οφέλη και οι βλάβες που ενδεχομένως θα προκαλέσει. Η επιλογή της κατασκευής κάθε έργου πρέπει να γίνεται κατά τρόπο ανταποκρινόμενο στην ανάγκη προστασίας των εκατέρωθεν διακυβευομένων εννόμων αγαθών, όπου εκτίθενται και συνεκτιμώνται κατά τρόπο επαρκή αφ΄ ενός μεν ο τρόπος και η μέθοδος κατασκευής και λειτουργίας της συγκεκριμένης εγκαταστάσεως και αφ΄ ετέρου ο ειδικότερος χαρακτήρας του δημοσίου συμφέροντος, το οποίο προσδοκάται ότι θα εξυπηρετηθεί από το έργο ή την δραστηριότητα αυτή. Η κατά τα ανωτέρω επιβαλλόμενη στάθμιση συναρτάται εκάστοτε με το είδος και την έκταση της επαπειλούμενης βλάβης και την φύση της εξυπηρετούμενης με την εκτέλεση του έργου ανάγκης.
Για αυτό θα πρέπει να ελέγχεται αν η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, που αποτελεί το βασικό μέσο εφαρμογής της αρχής της προλήψεως και προφυλάξεως, ανταποκρίνεται προς τις απαιτήσεις του νόμου και αν το περιεχόμενό της είναι επαρκές ώστε να παρέχεται στα αρμόδια διοικητικά όργανα η δυνατότητα να διακριβώνουν και αξιολογούν τους κινδύνους και τις συνέπειες του έργου ή της δραστηριότητας και να εκτιμούν αν η πραγματοποίησή του είναι σύμφωνη με τις διατάξεις της οικείας νομοθεσίας και τις συνταγματικές επιταγές, καθώς και αν το προσδοκώμενο από αυτό όφελος τελεί σε σχέση αναλογίας με την τυχόν επαπειλούμενη βλάβη του φυσικού περιβάλλοντος.
Σύμφωνα με το άρθρο 24 του Συντάγματος θεσπίζεται η θεμελιώδης αρχή της πρόληψης της βλάβης του φυσικού περιβάλλοντος χάριν της οικολογικής ισορροπίας και της διατήρησης αυτού και των φυσικών πόρων προς όφελος όχι μόνο της παρούσας γενεάς αλλά και των επομένων.
Θεωρούμε ότι οι εγκαταστάσεις μονάδων ηλεκτροπαραγωγής εντός ή πλησίον περιοχών όπως είναι τα Άγραφα που χρήζουν, λόγω της περιβαλλοντικής και πολιτιστικής τους σημασίας, αυξημένης προστασίας, πρέπει να συνδυάζεται με την εξασφάλιση ενός υψηλού επιπέδου προστασίας του περιβάλλοντος και την αρμονική ένταξη των σχετικών έργων στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον της ευρύτερης περιοχής εγκαταστάσεώς τους, το οποίο ουδόλως προβλέπεται στις συγκεκριμένες μελέτες.
Συνεπώς, τα οφέλη από την εγκατάσταση των Αιολικών Πάρκων δεν αντισταθμίζουν τη βλάβη που προκαλούν ποικιλοτρόπως τα έργα αυτά στην περιοχή των Ιστορικών Αγράφων, με αποτέλεσμα υπό το πρίσμα και της αρχής της αειφόρου ανάπτυξης να κρίνεται μη σκόπιμη η εγκατάσταση τους.
Για όλους αυτούς τους λόγους εκφράζουμε ρητά και κατηγορηματικά την αντίθεσή μας στην εγκατάσταση Αιολικών Σταθμών παραγωγής ενέργειας στις θέσεις «ΓΡΑΜΜΕΝΗ-ΤΟΥΡΛΑ-ΚΑΡΝΟΠΙ» και «ΜΙΧΟΣ –ΒΟΪΔΟΛΙΒΑΔΟ – ΑΠΕΛΙΝΑ» των Ιστορικών Αγράφων καθώς και των συνοδών έργων αυτών και θεωρούμε τις μελέτες με ΠΕΤ 2009371218 και ΠΕΤ 2004292211, ως ελλιπείς, ζημιογόνες περιβαλλοντικά και οικονομικά ασύμφορες και ως εκ τούτο θα πρέπει στο σύνολό τους να απορριφθούν.
