Το άρθρο αυτό, ήρθε ως συνέπεια της δημοσίευσης των εκθέσεων για την ελληνική οικονομία, από τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Αλληλοβοήθειας (Ο.Ο.Σ.Α.) και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (Δ.Ν.Τ.).
Όταν στις διεθνείς συναντήσεις του στίβου, στους δρόμους των μεγάλων αποστάσεων, επιδιώκεται ένα ρεκόρ, στους πρώτους γύρους, υπάρχει ένας προπορευόμενος αθλητής, ο οποίος τρέχει όχι μόνο γρήγορα, αλλά και με τέτοιο ρυθμό, ώστε να «τραβήξει» και τους υπόλοιπους αγωνιζόμενους. Ο αθλητής αυτός, στην τρέχουσα αθλητική ορολογία, αποκαλείται «λαγός». Η ίδια αίσθηση δημιουργείται σήμερα από τις προσπάθειες της κυβέρνησης να χρησιμοποιήσει τις εκθέσεις των διεθνών οργανισμών, στη θέση του «λαγού», όχι βέβαια στο πλαίσιο μίας ευγενούς αθλητικής άμιλλας, αλλά στην προσπάθειά της να βρει τρόπους για να εφαρμόσει τις αντιλαϊκές της επιλογές. Αφήνει δηλαδή, τους διεθνείς οργανισμούς να εκφράζουν τις, όντως ανατριχιαστικές, παραινέσεις τους για να μπορέσει η ίδια, αργότερα, να παρουσιάσει ηπιότερα, δήθεν μέτρα, τα οποία όμως κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση. Με άλλα λόγια, αντί να προχωρήσει στην περικοπή δύο μισθών από τους συνταξιούχους, όπως προτείνει το Δ.Ν.Τ., θα επιδιώξει να κόψει έναν και θα πρέπει για το γεγονός αυτό να δηλώνουμε και ευχαριστημένοι.
Ωστόσο, στις εκθέσεις των διεθνών οργανισμών, εκτός από τις παραινέσεις που έχουν προβληθεί τόσο πολύ από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, αναφέρονται και ορισμένες αλήθειες, που κατά παράξενο τρόπο δεν προβάλλονται και φυσικά δεν οδηγούν σε λογικά συμπεράσματα και εφαρμόσιμες πολιτικές. Επιτρέψτε μου να σταθώ σε δύο μόνο θέματα.
Στις εκθέσεις των διεθνών οργανισμών, αναφέρεται ότι η Ελλάδα είναι η πρωταθλήτρια, μεταξύ των κρατών – μελών, της παραοικονομίας. Το πρώτο που θα ήθελα να υπενθυμίσω, είναι ότι πριν το 2004, ο κ. Καραμανλής ισχυριζόταν, ότι θα επανιδρύσει το ελληνικό κράτος και επιπλέον, θα επιλύσει όλα τα προβλήματα της οικονομίας με την πάταξη της παραοικονομίας. Σήμερα, η Ελλάδα, ύστερα από 5 χρόνια διακυβέρνησης της Ν.Δ., παρουσιάζει το μεγαλύτερο ποσοστό παραοικονομίας στα κράτη μέλη του ΟΟΣΑ, όπως γίνεται φανερό και από το γράφημα που ακολουθεί.
Πηγή: OECD 2009
Θα πρέπει, στο σημείο αυτό, να τονίσουμε τη διαφορά ανάμεσα σε παραοικονομία, φοροδιαφυγή και φορο-αποφυγή. Η φορο-αποφυγή, είναι κάτι νόμιμό μεν, ηθικά κολάσιμο δε. Η φοροδιαφυγή, είναι κάτι ηθικά και ποινικά κολάσιμο, που στα σοβαρά κράτη, αποτελεί σημαντικό στοιχείο του δικαιικού τους συστήματος. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα, αρκεί να αναφέρουμε ότι στις Η.Π.Α., ο Αλ Καπόνε, δε συνελήφθει για τα εγκλήματα του, αλλά για το αδίκημα της φοροδιαφυγής. Τέλος, η παραοικονομία αποτελεί το γκρίζο εκείνο τομέα της οικονομίας, τον οποίον οι στατιστικές αδυνατούν να τον εντάξουν στο Α.Ε.Π..
Πώς φτάσαμε μέχρι εδώ; Η Ν.Δ. έδωσε η ίδια το ακλόνητο άλλοθι για τη φορο-αποφυγή. Ο γνωστός τέως υπουργός και σημαίνων στέλεχος της Ν.Δ., δήλωσε, με τις ευλογίες του κ. Πρωθυπουργού, το ανεπανάληπτο «ότι είναι νόμιμο είναι και ηθικό». Στον τομέα της φοροδιαφυγής, για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, το κράτος εμφανίζει φορολογικά έσοδα μικρότερα του περασμένου έτους. Πώς να μη συμβεί αυτό, όταν όλοι οι ελεγκτικοί μηχανισμοί του κράτους έχουν διαλυθεί, ή έχουν αντικατασταθεί από κομματικές δυνάμεις με μοναδικό στόχο την εξυπηρέτηση μικροκομματικών συμφερόντων; Σήμερα, η παραοικονομία γιγαντώθηκε σε τέτοιο επίπεδο, ώστε να ξεπερνάμε πλέον ακόμα και την Ιταλία, με τα γνωστά προβλήματα οργανωμένου εγκλήματος, όπως είναι η Μαφία και η Καμόρα.
Σύμφωνα με τους διεθνείς οργανισμούς, η παραοικονομία στην Ελλάδα φτάνει στο 25% του Α.Ε.Π.. Δε χρειάζονται υψηλά μαθηματικά για να καταλάβει κανείς, ότι αν το Α.Ε.Π. είναι 100 μονάδες και το δημοσιονομικό έλλειμμα 5, προσθέτοντας στο Α.Ε.Π. το 25% της παραοικονομίας και διατηρώντας το έλλειμμα στις 5 μονάδες, αυτό θα μειωθεί αυτόματα κατά 1,2%. Η ένταξη δηλαδή της παραοικονομίας στο Α.Ε.Π., θα μειώσει το δημοσιονομικό έλλειμμα, αυτόματα, στο 4,8%. Εύλογη λοιπόν η απορία που δημιουργείται; Τα κυβερνητικά στελέχη δεν τα γνωρίζουν όλα αυτά γιατί δεν κάνουν κάτι; Φυσικά και τα γνωρίζουν. Το ζήτημα όμως, είναι η πολιτική βούληση. Είναι γεγονός, ότι το πρόβλημα της φορο-αποφυγής και της φοροδιαφυγής, δε το δημιουργούν οι πολίτες της Καρδίτσας, που έχουν τις off-shore εταιρίες τους στα νησιά Κέιμαν. Χρειάζεται πολιτική θέληση για να συγκρουστεί κανείς με τα μεγάλα συμφέροντα, ειδάλλως καταφεύγει σε πολιτικές εύκολου εντυπωσιασμού και κυνηγητού του μικρό-επαγγελματία και του μικρομεσαίου επιχειρηματία.
Στο γράφημα που παρουσιάζεται παρακάτω, απεικονίζεται η διάρθρωση του φορολογικού συστήματος σε κράτη – μέλη του ΟΟΣΑ.
Πηγή: OECD 2009
Το πρώτο συμπέρασμα που προκύπτει, είναι ότι η Ελλάδα έχει ένα από τα αντιδημοκρατικότερα φορολογικά συστήματα. Η σχέση άμεσων – έμμεσων φόρων, γέρνει συντριπτικά υπέρ των εμμέσων. Πρακτικά, τι σημαίνει κάτι τέτοιο; Ότι ο αγρότης της Καρδίτσας, συμμετέχει, με το ίδιο ποσό, στον κρατικό προϋπολογισμό, (μέσω του ΦΠΑ, του φόρου καπνού, του φόρου βενζίνης κ.α.), με τον κ. Βαρδινογιάννη, τον κ. Κοκαλή ή τον κ. Λάτση. Άλλο τώρα, τι ποσοστό του διαθέσιμου εισοδήματός του καλύπτουν στον καρδιτσιώτη αγρότη, οι έμμεσοι φόροι και τι ποσοστό καλύπτουν αντίστοιχα οι ίδιοι φόροι στους εν λόγω κυρίους. Το ερώτημα επομένως, που τίθεται είναι, γιατί και η Ελλάδα να μην αποκτήσει τη διάρθρωση και τη δημοκρατικότητα του φορολογικού συστήματος των άλλων κρατών – μελών; Γιατί και στην Ελλάδα, να μη γίνει προσπάθεια να αυξηθούν οι άμεσοι φόροι, οι οποίοι βασίζονται σε μία προοδευτική κλίμακα και αντί αυτού προτείνεται η αύξηση των έμμεσων φόρων. Υπενθυμίζεται ότι στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε το φαινόμενο μείωσης των φορολογικών συντελεστών για τα υψηλά εισοδήματα και κατάργησης του φόρου μεγάλης ακίνητης περιουσίας.
Ένα δεύτερο συμπέρασμα, που προκύπτει από το παραπάνω γράφημα, είναι ότι ο έλληνας εργαζόμενος βρίσκεται ανάμεσα σε αυτούς που συνεισφέρουν περισσότερο στην κοινωνική ασφάλιση. Τι πιο παράλογο λοιπόν, για τον πολίτη που καταβάλλει από τα υψηλότερα ποσοστά για κοινωνική ασφάλιση, να προτείνει το Δ.Ν.Τ. την περικοπή δύο συντάξεων το χρόνο (13ος μισθός, επίδομα Πάσχα και επίδομα διακοπών). Στον αντίποδα θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί, ότι το ασφαλιστικό σύστημα κινδυνεύει και τα ταμεία, για να πληρώσουν τις συντάξεις, αναγκάζονται και καταφεύγουν σε δάνεια. Είναι αλήθεια αυτό, αλλά ποιος φταίει; Οι εργαζόμενοι και οι συνταξιούχοι; Ας ξεχάσουμε, προς το παρόν, την κακοδιαχείριση και τα «δομημένα ομόλογα». Είναι γνωστές οι λίστες που έχουν δημοσιευθεί κατά καιρό στον τύπο, με τα τεράστια ποσά που οφείλουν μεγάλες επιχείρησες. Σημειώστε, ότι εδώ δεν έχουμε μόνο το αδίκημα της εισφοροδιαφυγής, αλλά και της εισφοροκλοπής. Οι επιχειρήσεις, κάθε μήνα, παρακρατούν από το μισθό των εργαζομένων τις ασφαλιστικές τους εισφορές. Όταν μία επιχείρηση, δεν αποδίδει τις ασφαλιστικές εισφορές, δεν αποδίδει μεν το δικό της ποσοστό, αλλά ταυτόχρονα και τα χρήματα των εργαζομένων, τα οποία έχει ήδη παρακρατήσει.
Οι προτάσεις που καταγράφηκαν στις εκθέσεις των διεθνών οργανισμών για την ελληνική οικονομία δεν είναι καινούργιες. Όσοι συμμετέχουμε σε διεθνείς συναντήσεις τις ακούμε εδώ και πολλά χρόνια και στο ίδιο μοτίβο, για όλες σχεδόν τις χώρες. Η αποτελεσματικότητά τους είναι τόσο περιορισμένη, που ευλόγως κάποιος αναρωτιέται γιατί τις αναδιατυπώνουν. Έχω την αίσθηση ότι η απάντηση δίνεται στον τίτλο του άρθρου. Οι προτάσεις αυτές, είναι κυρίως πολιτικού χαρακτήρα και έχουν, ως αντικείμενο, να βολιδοσκοπήσουν, να προετοιμάσουν και να προλειάνουν το έδαφος για περισσότερα αντιδραστικά μέτρα και πολιτικές.
Είναι φανερό, ότι η χώρα μας δε μπορεί να αντιμετωπίσει την κρίση με αυτά τα μέτρα και αυτές τις πολιτικές. Τις εφαρμόζει ήδη. Αν ήταν αποτελεσματικές, τα σημάδια ανάκαμψης, τα οποία ήδη εμφανίζονται στις υπόλοιπες χώρες, θα είχαν κάνει την εμφάνιση τους και στη δική μας οικονομία. Η αποτυχία της οικονομικής πολιτικής της Ν.Δ. είναι πλήρης και παταγώδης.
Ποια είναι τα στοιχεία όμως που θα πρέπει να αντικαταστήσουν αυτήν την αποτυχημένη πολιτική; Η σημερινή κρίση δεν αντιμετωπίζεται με παλιές και ξεπερασμένες συνταγές. Απαιτεί νέες προσεγγίσεις, νέες ιδέες, νέους ανθρώπους. Όσο καλές ιδέες όμως κι αν έχει κάποιος, για να τις εφαρμόσει, θα χρειαστεί αποτελεσματικότητα και επιχειρησιακή ικανότητα. Χρειάζονται δηλαδή, άνθρωποι, που έχουν αποδείξει στην πράξη ότι μπορούν να διαχειριστούν δημόσιο χρήμα και να το διαχειριστούν αποτελεσματικά, προς όφελος των συμπατριωτών τους. Τέλος, όπως προκύπτει και από τα παραπάνω, για να μπορέσει κανείς να εφαρμόσει τέτοιες πολιτικές χρειάζεται τόλμη. Η σύγκρουση με τα μεγάλα συμφέροντα είναι αναπόφευκτη και όποιος αναλάβει τις τύχες αυτού του κράτους και αυτής της οικονομίας, θα πρέπει να ξέρει ότι «ομελέτα δε γίνεται, χωρίς να σπάσουμε αυγά».
Πάνω από όλα όμως, έχω την αίσθηση ότι το ζητούμενο της σημερινής εποχής, τόσο από τον ελληνικό λαό, όσο και από τους θεσμούς, την οικονομία και την κοινωνία είναι ένα. Να ξαναγυρίσει η ηθική στην πολιτική σκηνή του τόπου. Όσο αποτελεσματικός και παραγωγικός και αν είναι ένας πολιτικός, αν δεν είναι ηθικός, θα είναι «μία από τα ίδια». Η χώρα μας και το πολιτικό της σύστημα, χρειάζονται ανθρώπους με αποδεδειγμένη την ηθική τους υπόσταση. Και αυτό όμως πάλι από μόνο του, δεν είναι αρκετό. Το σύστημα διαφθείρει. Για το λόγο αυτό χρειάζεται ένας διαρκής έλεγχο. Μεγαλύτερος έλεγχος από τη δημοκρατική συμμετοχή, τη συνεχή παρουσία στον τόπο και τον απολογισμό προς τους πολίτες, δεν υπάρχει.
Νομίζω ότι η σημερινή οικονομική και πολιτική συγκυρία επισφραγίζουν, με τον καλύτερο τρόπο, τη ρήση του ποιητή, που προσπαθώντας να ορίσει τις ικανές και αναγκαίες συνθήκες για την ελευθερία έθεσε πρώτα την αρετή και μαζί της την τόλμη.
«Θέλει Αρετήν και Τόλμην η Ελευθερία»,
Ανδρέας Κάλβος (1792 – 1869.)
Δημήτρης Τσιαντής,
Δήμαρχος Πλαστήρα &
Αντιπρόεδρος της Επιτροπής
Οικονομικών Κ.Ε.Δ.Κ.Ε.
