1.Την 1η Δεκεμβρίου 2023 ο εκπρόσωπος της κυβέρνησης κ.Π.Μαρινάκης ανακοίνωσε πως από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) προτείνεται νομοσχέδιο με αντικείμενο (μεταξύ άλλων) την «προστασία του περιβάλλοντος» και την «προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή»,μέσω του οποίου «συστήνεται ενιαίος φορέας άσκησης πολιτικής για την προστασία και τη διαχείριση των υδάτων του Υδατικού Διαμερίσματος Θεσσαλίας, με την επωνυμία Οργανισμός Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας (Ο.Δ.Υ.Θ.), ο οποίος θα συγκεντρώνει την ευθύνη, την πληροφορία, τον συντονισμό και τις σχετικές αρμοδιότητες διαχείρισης των υδάτων του Υδατικού Διαμερίσματος Θεσσαλίας, υπό την εποπτεία των Υπουργείων Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Υποδομών και Μεταφορών και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και με τη συμμετοχή των φορέων τοπικής αυτοδιοίκησης Α΄ και Β΄ βαθμού».
Σύμφωνα με την ίδια κυβερνητική ανακοίνωση «Ενισχύεται η αντιπλημμυρική προστασία και η αποτελεσματική άσκηση πολιτικής για την προστασία και τη διαχείριση των υδάτων στο κρίσιμο αυτό γεωγραφικό διαμέρισμα της χώρας, που επλήγη προσφάτως από τις καταστροφικές πλημμύρες».
Μετά όμως από αυτή την ανακοίνωση δεν δόθηκε στην δημοσιότητα κάποιο σχέδιο νόμου και κατά συνέπεια δεν ακολούθησε μια περίοδος διαβούλευσης σχετικά με την πρωτοβουλία της κυβέρνησης.
Αντίθετα,έγινε γνωστό πως παράλληλα, το ίδιο ακριβώς αντικείμενο (Φορέας Διαχείρισης Υδάτων), είχε ήδη ανατεθεί προς εξέταση και στην Ολλανδική εταιρεία HVA,η οποία πριν δυο εβδομάδες παρουσίασε τις προτάσεις της στην κυβέρνηση και προσωπικά στον πρωθυπουργό,χωρίς όμως να δοθεί στην δημοσιότητα στην Ελληνική γλώσσα το σχετικό κείμενο και χωρίς οι φορείς της περιοχής και οι επιστήμονες να έχουν την δυνατότητα να εκφέρουν άποψη.
Παρόλα αυτά,έστω και χωρίς να γίνουν γνωστά τα δύο επίδικα κείμενα, η κυβέρνηση έθεσε σε «διαβούλευση» το θέμα του ΦΟΡΕΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΥΔΑΤΩΝ (ΦΔΥ)και μάλιστα με καταληκτική ημερομηνία την 29η Μαρτίου 2024, κάτι που πρακτικά θα μπορούσε να ερμηνευτεί και ως απουσία διάθεσης να ληφθούν υπόψη οι θέσεις των θεσσαλικών οργανώσεων,μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες και οργανωμένο διάλογο. Θέλουμε να ελπίζουμε πως πρόκειται απλά για κακό συντονισμό και τίποτε περισσότερο.
Σε κάθε περίπτωση,λόγω της μεγάλης σπουδαιότητας του θέματος καιαφού προηγηθεί η δημοσιοποίηση των δυο «παράλληλων» κυβερνητικών προτάσεων,ΖΗΤΟΥΜΕ να προσδιοριστεί ένα διάστημα τριών μηνών ως ο ελάχιστος χρόνος διαβούλευσης και με ημερομηνία λήξης οπωσδήποτε μετά τις ευρωεκλογές.
Αναμένουμε επίσης και από την Περιφέρεια Θεσσαλίας,την Ένωση Δήμων (ΠΕΔ),τις οργανώσεις αγροτών-αρδευτών,τα Επιμελητήρια καθώς και τα κόμματα να στηρίξουν την εύλογη αυτή πρόταση.
Θα υπενθυμίσουμε πάντως πως η Ε.Δ.Υ.ΘΕ και οι φορείς που στηρίζουν την δράση της (ΓΕΩΤΕΕ/ΚΕ,Οικονομικό Επιμελητήριο Θεσσαλίας, Γεωπονικοί Σύλλογοι,Συνεταιρισμοί,ΤΟΕΒ κα),εδώ και αρκετό χρονικό διάστημα και σίγουρα ΠΡΙΝ από τις αλλεπάλληλες καταστροφικές πλημμύρες των τελευταίων ετών,είχαν αναδείξει το θέμα αυτό,ενώστελέχη της παρουσίασαν με ομιλίες στη Βουλή(14 Δεκ. 2022) την τεράστια περιβαλλοντική σημασία και την αδήριτη ανάγκη δημιουργίας ΦΔΥ σε όλη τη χώρα,ενώνοντας τη φωνή μας με πολλές άλλες που είχαν προηγηθεί.
2.Στα επόμενα θα παρουσιάσουμε συνοπτικά ένα γενικό περίγραμμα καθώς και τους βασικούς στόχους και τις αρμοδιότητες ενός ΦΔΥ σύμφωνα με την δική μας αντίληψη.
Θεωρούμε τον ΦΔΥ ως ένα επιτελικό συντονιστικό όργανο που θα ασκεί πολιτική υδάτων στα όρια του κάθε ΥΔ, με κριτήρια δημοσίου συμφέροντος,εφαρμόζοντας τις γενικές κατευθύνσεις του αρμόδιου υπουργείου (ΥΠΕΝ)υπό την εποπτεία της ενταγμένης σε αυτό Γραμματείας Υδάτων.
Βασικό πλαίσιο για τους ΦΔΥ θα πρέπει να αποτελούν οι δυο βασικέςΕυρωπαϊκέςΟδηγίες που σχετίζονται με τα νερά και συγκεκριμένα: α) η 2000/60/ΕΕ για την ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΩΝ στις Λεκάνες Απορροής Ποταμών-ΛΑΠ και για την επίτευξη καλής οικολογικής κατάστασης των υδάτινων οικοσυστημάτων και β) η 2007/60/ΕΕ για την ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΠΛΗΜΜΥΡΑΣ.
Επίσης, «οδηγός» για τους ΦΔΥ θα είναι τα αντίστοιχα ΣΧΕΔΙΑ που εκπονούνται(ΣΔΛΑΠ,ΣΔΚΠ) στοπλαίσιο των δυο αυτών οδηγιών.
Η ευθύνη για τα Σχέδια αυτά που σήμερα εκπονούνται από την Γραμματεία Υδάτων του ΥΠΕΝ,θα πρέπει να μεταφερθεί στους ΦΔΥ,καθώς μόνο με αυτή την προϋπόθεση τα Σχέδια που θα καταρτιστούν θα πάψουν να έχουν θεωρητική αξία όπως,σε μεγάλο βαθμό, συμβαίνει έως σήμερα.
Οι ΦΔΥ θα ασκούν εποπτεία στην λειτουργία των επί μέρους οργανισμών και επιχειρήσεων που διαχειρίζονται το νερόκαι επεξεργάζονται τα λύματα(ΔΕΥΑ, ΓΟΕΒ/ΤΟΕΒ, Βιομηχανίεςκλπ.),καθώς και των χρηστών νερού με ατομικά συστήματα (γεωτρήσεις).
Σε μια τέτοια επιλογή,θεωρείται δεδομένη η διατήρηση της ανεξαρτησίας και του αυτοδιοικητικού χαρακτήρα των ΔΕΥΑ και των ΓΟΕΒ/ΤΟΕΒ, με την προϋπόθεση φυσικά της αυστηροποίησης των κανόνων λειτουργίας και αξιολόγησης, την επιβεβλημένη εξυγίανση και τις ενδεδειγμένες συνενώσεις,όπου βεβαίως αυτό κριθεί αναγκαίο.
Με βάση το γενικόαυτό πλαίσιο, βασικήστρατηγική επιδίωξη των ΦΔΥθα είναι η επίτευξηστόχων,όπως :
- αντιπληµµυρική προστασία σε όλη την έκταση του Υδατικού Διαμερίσματος (ΥΔ),εφαρμογή και τήρηση όσων προβλέπονται στο (εγκεκριμένο από το ΥΠΕΝ) ΣΔΚΠ,προγραμματισμός και εποπτεία υλοποίησης αντίστοιχων έργων και δράσεων,
- εφαρμογή του εγκεκριμένου ΣΔΛΑΠ, ορθολογική διαχείριση των διατιθέµενων υδατικών πόρων, τόσο από ποσοτικής όσο και ποιοτικής πλευράς, µε γνώμονα την αειφορία τους,
- σχεδιασμός ανάπτυξης νέων δραστηριοτήτων στο ΥΔ, μέριμνα για την εξασφάλιση των αναγκαίων οικονομικών πόρων,σε συνεργασία με κεντρική διοίκηση και Περιφέρεια
- παρακολούθηση του προγράμματος εξοικονόμησης νερού και υλοποίησης των προβλεπόμενων έργων (σύγχρονα αρδευτικά δίκτυα κλπ.),προσδιορισμός των υδρευτικών και αρδευτικών αναγκών του ΥΔ και παρακολούθηση υλοποίησης του προγράμματος των αντίστοιχων έργων (νέοι ταμιευτήρες,αγωγοί μεταφοράς νερού κλπ.) και δράσεων,εποπτεία στην καλή διοίκηση και λειτουργία των έργων
- τήρηση των περιβαλλοντικών όρων λειτουργίας του συνόλου των έργων, αλλά και η μέριμνα για την αναβάθμιση του περιβάλλοντος στην περιοχή του ΥΔ
- παροχή επιστημονικής υποστήριξης στις τοπικές αρχές για τη διαχείριση του υδατικού δυναμικού του ΥΔ, ομοίως για την διαχείριση των υγρών αποβλήτων
- διαρκής παρακολούθηση της κατάστασης των υδροφορέων στην περιοχή (σύμφωνα με την κωδικοποίηση της σχετικής οδηγίας), συλλογή και καταγραφή στοιχείων καθώς και δημιουργία βάσης δεδομένωνγια την διαχείριση και την προστασία του υδατικού δυναμικού
- παροχή συμβουλευτικής υποστήριξης σε όλα τα ζητήματα που συνδέονται με την οργάνωση και λειτουργία των φορέων των χρηστών νερού (ΔΕΥΑ,ΤΟΕΒ).
3.Το 2021 η Ε.Δ.Υ.ΘΕ,με σχετική ΑΝΑΦΟΡΑ που κατέθεσε στη Βουλή και στα κόμματα, ζητούσε (μεταξύ άλλων) «εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου διαχείρισης υδάτων, δημιουργία κρατικού φορέα διαχείρισης σε κάθε υδατικό διαμέρισμα με την συμμετοχή όλων των χρηστών νερού, ενίσχυση των δομών και υπηρεσιών στον τομέα υδάτων».
Θεωρούμε πως η θέση αυτή για τον χαρακτήρα του ΦΔΥ είναι απολύτως συμβατή,αφενός με τον αδιαμφισβήτητο ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ και ταυτόχρονα ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ χαρακτήρα του νερού,αφετέρου με τις διακηρυγμένες απόψεις του συνόλουσχεδόν των πολιτικών και αυτοδιοικητικών παραγόντων που εξέφρασαν δημόσια τις θέσεις τους.
Και με την ευκαιρία αυτή θα σχολιάσουμε τα όσα αποσπασματικά ανακοινώθηκαν για την προτεινόμενη (από το ΥΠΕΝ) ΑνώνυμηΕταιρία (ΑΕ),η οποία θα προκύψει εάν πράγματι η κυβέρνηση προχωρήσειστην υποχρεωτική συνένωση του συνόλου των Οργανισμών άρδευσης της Θεσσαλίας.
Είναι προφανές ότι ο επιτελικός χαρακτήρας που εμείς προτείνουμε για τους ΦΔΥ και το καθήκον τους για εφαρμογή των κανόνων των ΕυρωπαϊκώνΟδηγιών που έχουν ενσωματωθεί στην ελληνική νομοθεσία, βρίσκονται σε ευθεία αντίθεση με την υποκατάσταση του ρόλου των ΤΟΕΒ (υπηρεσίες άρδευσης) από τον ΟΔΥΘ ΑΕ.
Κατά την άποψη μας ένα «επιτελείο» ΟΦΕΙΛΕΙ να επικεντρώνεται στον συντονιστικό του ρόλο,στην εφαρμογή της εγκεκριμένης από το ΥΠΕΝ πολιτικής υδάτων και όχι να αποσπάται σε επιμέρους αντικείμενα,όπως πχ. οι αρδεύσεις,στα οποία άλλωστε οι υφιστάμενοι οργανισμοί έχουν αποκτήσει μεγάλη εμπειρία και εξειδίκευση.
Φυσικά,για την αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών οι οργανισμοί αυτοί θα πρέπει να ενισχυθούν με κατάλληλο επιστημονικό προσωπικό και να υπάρξει ουσιαστική μείωση των παραμέτρων του κόστους,με κύριο στόχο την ηλεκτρική ενέργεια.
Σε κάθε περίπτωση δεν είναι δυνατόν να χρησιμοποιείται ως πρόσχημα η κακή λειτουργία και τα χρέη κάποιων από τους ΤΟΕΒ για την εντελώς άστοχη μετατροπή των (συνενωμένων) ΤΟΕΒ σε επιτελείο άσκησης πολιτικής υδάτων.
Σε ότι αφορά στην διοικητική μορφή και οργάνωση, ο (κοινωνικού χαρακτήρα) ΦΔΥ θα διοικείται από ένα Διοικητικό Συμβούλιο,του οποίου ο Πρόεδρος και τα μέλη θα ορίζονται όπως θα προβλέπεταιαπό τον ιδρυτικό τους νόμο και με συγκεκριμένο αριθμό εκπροσώπων φορέων (ενδεικτικά: εκπρόσωποιΚεντρικής διοίκησης,Περιφέρειας, Δήμων-ΔΕΥΑ,αγροτικών φορέων,συνεταιρισμών,Συνδέσμων Βιομηχανίας, Επιμελητήρια, επιστημονικές οργανώσεις κλπ.).
Ειδικά οι εκπρόσωποι των χρηστών,εναλλακτικά,θα μπορούν να εκλέγονται από ένα ειδικό όργανο (αντιπροσωπεία) που θα αποτελείται με προσδιορισμένη αναλογία από εκπροσώπους των φορέων.
Η Ε.Δ.Υ.ΘΕ θεωρεί ότι ο φορέας διαχείρισης των υδάτων πρέπει να διατηρεί ένα κοινωνό χαρακτήρα καθώς διαχειρίζεται ένα μονοπωλιακό είδος κρίσιμο για τη ζωή των πολιτών.
