Στη σύγχρονη εποχή, η εξέλιξη της τεχνολογίας έχει αλλάξει δραματικά τον τρόπο επικοινωνίας των ανθρώπων μέσω της γραφής. Ωστόσο, παρά την αυξημένη χρήση των υπολογιστών, η δεξιότητα της γραφής παραμένει σημαντική στην εκπαίδευση ,στην εργασία και στην καθημερινή ζωή.
Υπάρχουν πολλά και διαφορετικά στοιχεία τα οποία θα πρέπει να συντονιστούν με ολοκληρωμένο τρόπο ώστε να επιτευχθεί ένα σωστό στυλ γραφής και αυτά αφορούν στη γλωσσική, αντιληπτική , γνωστική και κινητική ανάπτυξη του ατόμου. Στην περίπτωση που υπάρξουν δυσκολίες σε κάποιον από τους προαναφερθέντες τομείς, τότε εμφανίζονται προβλήματα στην γραφοκινητική ικανότητα του ατόμου. Η δυσγραφία, ορίζεται ως η δυσκολία στην αυτόματη ανάκληση στη μνήμη και στον έλεγχο των συνεχόμενων μυϊκών κινήσεων που χρειάζονται στη γραφή γραμμάτων ή αριθμών. Η λεγόμενη λοιπόν δυσγραφία , η δυσκολία δηλαδή της γραφής, μπορεί να εμφανίζεται με τους εξής τρόπους:
- Δυσκολία στην ακολουθία της διαγράμμισης του τετραδίου και μη τήρηση των περιθωρίων του τετραδίου.
- Κακή στάση σώματος κατά τη γραφή (σκύψιμο), παράξενη και ανορθόδοξη τοποθέτηση του καρπού, και σφίξιμο των δακτύλων κατά το γράψιμο.
- Ανώριμη σύλληψη (λαβή) των εργαλείων γραφής.
- Ανορθόγραφο γράψιμο, δυσκολία στη δομή, στη σύνταξη και στη γραμματική.
- Πόνος και κούραση κατά τη διάρκεια του γραψίματος.
- Μη τήρηση των κατάλληλων αποστάσεων μεταξύ των λέξεων, των γραμμάτων ή ακόμα και των προτάσεων.
- Αργοπορία κατά την αντιγραφή και μειωμένη ταχύτητα γραφής.
- Συχνά παρατηρείται ψιθύρισμα και λεκτικά σήματα κατά το γράψιμο.
- Μεγάλη απόκλιση μεταξύ του προφορικού λόγου και του γραπτού λόγου.
- Ανάμειξη κεφαλαίων και πεζών γραμμάτων, αστάθεια στο σχήμα και στην κλίση των γραμμάτων καθώς και ακανόνιστα μεγέθη και σχήματα γραμμάτων.
- Απροσεξία στις λεπτομέρειες κατά το γράψιμο και υπερβολικές μουτζούρες.
Ένα παιδί κατά τη διάρκεια της σχολικής μέρας αφιερώνει μεγάλο μέρος του χρόνου του σε γραφοκινητικές δραστηριότητες. Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν, να έχει κατακτήσει το μηχανισμό της γραφής με σωστό τρόπο ώστε να γράφει άνετα, γρήγορα και ευανάγνωστα. Υπάρχουν περιπτώσεις όμως, που η κατάκτηση αυτού του μηχανισμού γίνεται δύσκολη για κάποια παιδιά. Προβλήματα εμφανίζουν συνήθως παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες και αναπτυξιακές/ νευρολογικές διαταραχές. Αυτό μπορεί να οδηγήσει το παιδί σε κατάσταση άγχους και απογοήτευσης σε τέτοιο βαθμό, ώστε να επηρεάσει τη διάθεσή του να γράψει και κατ’ επέκταση τη σχολική του επίδοση, μιας και οι δάσκαλοι βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στο γραπτό λόγο ώστε να αξιολογήσουν τη μαθησιακή ικανότητα των παιδιών.
Πολλές φορές η προσοχή εστιάζεται στην λανθασμένη σύλληψη του μολυβιού και μόνο. Ωστόσο, δεν υπάρχουν αποδείξεις που να συνδέουν τον μη αποδεκτό τρόπο σύλληψης του μολυβιού με κακό γραφικό χαρακτήρα. Είναι σύνηθες φαινόμενο, άτομα που κρατούν το μολύβι με ανορθόδοξο τρόπο να αναπτύσσουν πολύ καλό γραφικό χαρακτήρα. Η δυναμική τριποδική λαβή ( το μολύβι συγκρατείται ανάμεσα στον αντίχειρα και το δείκτη, ο μέσος σταθεροποιεί και τα υπόλοιπα δάκτυλα κλείνουν μέσα στην παλάμη) είναι ο πιο ώριμος τρόπος σύλληψης και συστήνεται σαν η λαβή που ελαχιστοποιεί τον κίνδυνο κούρασης και προσφέρει τον ιδανικό έλεγχο. Ωστόσο, στα άτομα τα οποία αντιμετωπίζουν δυσκολίες, η βελτίωση της σύλληψης από μόνη της δεν θα λύσει το πρόβλημα. Γιατί στην πλειοψηφία των περιπτώσεων η κακή σύλληψη και ο άσχημος γραφικός χαρακτήρας είναι τα ορατά συμπτώματα υποκείμενων παραγόντων που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Θα πρέπει να σημειωθεί δε, ότι ο κακός γραφικός χαρακτήρας από μόνος του δεν υποδηλώνει απαραίτητα την ύπαρξη κάποιας διαταραχής, χωρίς περαιτέρω διερεύνηση.
Οι δυσκολίες στη γραφή, αποτελούν ένα σημαντικό λόγο παραπομπής παιδιών στον Εργοθεραπευτή. Η Εργοθεραπεία είναι η εφαρμοσμένη επιστήμη που χρησιμοποιεί ως θεραπευτικό μέσο, σκόπιμες δραστηριότητες για να αναπτυχθούν ικανότητες απαραίτητες για την επιτυχή συμμετοχή των παιδιών σε καθημερινές εργασίες τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο. Όσο πιο νωρίς εντοπιστούν οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένα παιδί στην προ-γραφή ή τη γραφή, από τη νηπιαγωγό ή αργότερα το δάσκαλο, τόσο πιο έγκαιρα θα ξεκινήσει η παρέμβαση και θα εξασφαλιστεί η ομαλή ένταξη του παιδιού στο σχολείο. Αυτό αυξάνει τις πιθανότητες βελτίωσης, ακόμη και της πλήρους αποκατάστασης των δυσκολιών στη γραφική ικανότητα.
Ο εργοθεραπευτής θα αξιολογήσει το παιδί και θα προσδιορίσει τι ακριβώς εμποδίζει την εκμάθηση της γραφής. Οι τομείς που αξιολογούνται αφορούν στους τομείς της λεπτής κίνησης, της αδρής κίνησης, της σύλληψης του μολυβιού, του μυϊκού τόνου, της συγκέντρωσης προσοχής, του χωρο-χρονικού προσανατολισμού, της οπτικής αντίληψης, της κιναισθητικής αντίληψης, της αμφιπλευρικότητας, της σταθερότητας και αναγνώρισης φορμών, της συμμετρίας, την κατευθυντικότητας, της κατανόησης των μεγεθών, του διαχωρισμού εικόνας- φόντου, της στάσης σώματος, του οπτικού κλεισίματος.
Η εκπαίδευση στη γραφή γίνεται μέσω εξατομικευμένου προγράμματος, βασίζεται σε πολυαισθητηριακές δραστηριότητες και πρέπει να αρχίζει νωρίς πριν εγκατασταθούν λανθασμένα πρότυπα κινήσεων. Φυσικά, θα πρέπει το πρόγραμμα να συνεχίζεται και στο σπίτι, όπως και στο σχολείο, μέσω της παροχής οδηγιών από τον θεραπευτή. Για το λόγο αυτό, καθίσταται απαραίτητη η συνεργασία ανάμεσα σε όλους όσους εμπλέκονται στην εκπαίδευση του παιδιού.
Η πιο κατάλληλη ηλικία παρέμβασης ώστε να επιτύχουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, ξεκινά στα 4 και φτάνει μέχρι την Γ’ Δημοτικού. Από την ηλικία των 8-9 ετών και μετά, συνήθως είναι δύσκολη η ουσιαστική διόρθωση της δυσγραφίας και μιλάμε απλά για βελτίωσή της. Υπάρχουν στοιχεία που υποδεικνύουν ότι οι ήπιες δυσκολίες μπορούν να βελτιωθούν με σωστή καθοδήγηση και την ωρίμανση του παιδιού. Ωστόσο, πιο σοβαρά προβλήματα επιμένουν στην εφηβεία και ακόμη περισσότερο, αν δεν δεχθούν την απαραίτητη παρέμβαση από ειδικούς. Σε κάθε περίπτωση , ένα μικρό ποσοστό δεν θα μπορέσει ποτέ να γράψει αρκετά γρήγορα ή ευανάγνωστα ώστε η γραφή να αποτελέσει ικανοποιητικό μέσο επικοινωνίας. Σε αυτές τις περιπτώσεις η τεχνολογία, μέσω των ηλεκτρονικών υπολογιστών, θα δώσει την εναλλακτική λύση.
Αυτό λοιπόν που θα πρέπει να γίνει κατανοητό από τους γονείς αλλά και από τους εκπαιδευτικούς, είναι ότι δε χρειάζεται ένα παιδί να πάρει απλά ένα μολύβι για να γράψει. Θα πρέπει να εξελίξουν και να εδραιώσουν αρκετές βασικές πρώιμες ικανότητες που αφορούν στον αισθητικοκινητικό, αντιληπτικό και γνωστικό τομέα. Δεν θα πρέπει ένα παιδί να αποκτά την «ταμπέλα» του τεμπέλη ή του «άτσαλου» χωρίς πρώτα να γίνει η απαραίτητη εκτίμηση από τον ειδικό. Απαιτείται χρόνος και υπομονή από όλες τις πλευρές, δίνοντας έμφαση στην ενθάρρυνση και επιβράβευση των παιδιών, ώστε να τα ενισχύουμε και να τους δίνουμε κίνητρο να συνεχίζουν την προσπάθειά τους για βελτίωση.
ΚΕΦΙΑΠ , ΓΕΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ
Τηλ. Επικοινωνίας: 2441350500
Παπακυριτσοπούλου Χλόη, Μπαλογιάννη Νίκη, Εργοθεραπεύτριες
Τμήμα Εργοθεραπείας ΚΕΦΙΑΠ Γενικού Νοσοκομείου Καρδίτσας
