Το Γενικό Νοσοκομείο Καρδίτσας στα πλαίσια της συνεχιζόμενης ενημέρωσης, στήριξης και ευαισθητοποίησης των πολιτών και σε συνεργασία με το επιστημονικό προσωπικό του υποστηρίζει τη δημοσίευση ενημερωτικών άρθρων και ομιλιών.
Το παρακάτω άρθρο δημοσιεύεται σε συνεργασία με το εξωτερικό ιατρείο ψυχολόγων που έχουν επιμεληθεί τη συγγραφή του άρθρου. Ενημερώνουμε το κοινό ότι το εξωτερικό ιατρείο ψυχολόγων λειτουργεί πρωινά τις ημέρες Τρίτη – Πέμπτη – Παρασκευή και για ραντεβού μπορείτε να απευθύνεστε στο 1535.
Φοβάστε μήπως κολλήσετε ιούς και μικρόβια και πλένετε πολλές φορές τα χέρια σας; Ελέγχετε ξανά και ξανά πόρτες, διακόπτες, χερούλια, παράθυρα, κουζίνες και θερμοσίφωνες από φόβο μην σας κλέψουν ή πάρει φωτιά το σπίτι; Αυτοί οι έλεγχοι σας καταναλώνουν υπερβολικό χρόνο; Φοβάστε μήπως χάσετε τον έλεγχο και κάνετε κακό σε κάποιον ή στον εαυτό σας; Έχετε ανεπιθύμητες σεξουαλικές ιδέες, εικόνες ή παρορμήσεις που σας έρχονται στο νου χωρίς να το θέλετε και ενώ κάνετε ο,τι μπορείτε για να τις σταματήσετε; Αν τα αντικείμενα δεν είναι σε μια ορισμένη σειρά με τάξη και συμμετρία στο χώρο σας νιώθετε πανικό; Έχετε δυσκολία να πετάξετε άχρηστα αντικείμενα και συλλέγετε περιττά πράγματα; Νιώθετε πολύ άγχος και όλα αυτά περιορίζουν τη ζωή σας, σας καταναλώνουν πολύ χρόνο και σας προκαλούν προβλήματα στις σχέσεις σας με τους οικείους σας; Αν ναι, τότε μπορεί να έχετε Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή!
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ανήκει στις διαταραχές παθολογικού άγχους. Υπολογίζεται ότι περίπου 200.000 άνθρωποι στην Ελλάδα πάσχουν από αυτή. Η αιτιολογία της διαταραχής δεν είναι ιδιαίτερα ξεκάθαρη. Φαίνεται ότι κάποιοι γενετικοί παράγοντες συμβάλλουν στην εμφάνισή της. Ενώ στο γενικό πληθυσμό η πιθανότητα να εμφανίσει κάποιος ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι 2%, εάν έχει κάποιον πρώτου βαθμού συγγενή με τη διαταραχή αυτή είναι 5%. Άρα ο κληρονομικός παράγοντας παίζει κάποιο μικρό ρόλο. Γνωρίζουμε, επίσης, ότι η δυσλειτουργία κάποιων νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο σχετίζονται με την εμφάνιση ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.
Σε ποια ηλικία εκδηλώνεται η ΙΨΔ;
Η ΙΨΔ μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε ηλικία από το νηπιαγωγείο μέχρι και την
ενηλικιότητα. Αν και η ΙΨΔ μπορεί να παρουσιαστεί και σε μικρότερες ηλικίες,
υπάρχουν κατά κανόνα δυο ηλικιακές περίοδοι κατά τις οποίες εμφανίζεται πιο συχνά. Η πρώτη είναι μεταξύ 10 και 12 ετών, και η δεύτερη περί τα τέλη της εφηβείας μέχρι τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής.
Ρόλος οικογενειακού περιβάλλοντος
Δεν είναι ακόμα ξεκάθαρος ο ακριβής ρόλος της ανατροφής και του περιβάλλοντος στη δημιουργία του προβλήματος αυτού. Φαίνεται, πάντως, ότι οι περισσότεροι άνθρωποι με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή έχουν μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον που τους δημιουργούσε στρες, άγχος, ανησυχίες, υπερβολικές ευθύνες και ανατράφηκαν με μεγάλη αυστηρότητα, υψηλά στάνταρ επιδόσεων, ενώ συχνά είχαν αγχώδεις γονείς με υψηλές απαιτήσεις από τα παιδιά τους και υπευθυνότητα. Από εκεί φαίνεται να προκύπτουν κάποια γνωρίσματα του χαρακτήρα των ατόμων με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, που νιώθουν υπερβολικά αισθήματα ευθύνης για όλους και όλα γύρω τους, είναι διαρκώς ανήσυχοι και στρεσαρισμένοι και έχουν πολύ υψηλές προσδοκίες επίδοσης σε ό,τι αναλαμβάνουν από τον εαυτό τους και συχνά και από τους άλλους. Επίσης στους ανθρώπους με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή αρέσει η καλή τάξη, «να είναι τα πράγματα σε μία σειρά», η οικονομία, η επιμονή στις λεπτομέρειες, η τελειοθηρία, η οργάνωση και το ακριβές πρόγραμμα.
ΣΥΜΠΠΤΩΜΑΤΑ
Τα συμπτώματα της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής διακρίνονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες τις ιδεοληψίες και τους ψυχαναγκασμούς/τελετουργίες. Οι ιδεοληψίες αποτελούνται από ανεπιθύμητες σκέψεις, εικόνες και παρορμήσεις. Οι ψυχαναγκασμοί είναι επαναληπτικές και επίμονες συμπεριφορές, τελετουργίες ή νοητικές δραστηριότητες που εκτελούνται για να εξουδετερώσουν προσωρινά το άγχος που έχουν προκαλέσει οι ιδεοληψίες. Αυτό που τελικά συμβαίνει είναι ένας διαρκής φαύλος κύκλος, όπου το άτομο βιώνει την παρουσία των ιδεοληψιών στο νου του σχετικά με ένα θέμα, οι ιδεοληψίες αυτές του δημιουργούν άγχος και δυσφορία και κάνει τελετουργίες για να μειώσει το άγχος, τη δυσφορία και τη συχνότητα των ιδεοληψιών. Αυτό το μοτίβο συμπεριφοράς ιδεοληψίες – τελετουργίες είναι το βασικό πρόβλημα στη διαταραχή αυτή.
Ιδεοληψίες
Οι ιδεοληψίες είναι ανεπιθύμητες σκέψεις, εικόνες ή παρορμήσεις οι οποίες εισβάλλουν επαναληπτικά και επίμονα στο μυαλό του πάσχοντα από ΙΔΨ, χωρίς ο ίδιος να το θέλει. Οι σκέψεις αυτές είναι συνήθως ξένες προς την προσωπικότητα του πάσχοντα (προκαλούν κατάπληξη ακόμη και στον ίδιο- πώς μπορώ εγώ να σκέφτομαι κάτι τέτοιο;) έχουν δυσάρεστο περιεχόμενο, και πάντα προκαλούν δυσφορία, αμφιβολία ή αηδία. Ωστόσο το άτομο με ΙΨΔ πάντα τις αναγνωρίζει ως προϊόν της δικής του σκέψης, ακόμη κι αν δεν συμφωνεί μαζί τους. Συνήθως απαιτούν πολύ χρόνο και δυσχεραίνουν τη διεξαγωγή σημαντικών ασχολιών (εργασία, σπουδές, κοινωνικές σχέσεις). Τέλος, το άτομο προσπαθεί να αντισταθεί σε αυτές τις σκέψεις και να τις διώξει από το μυαλό του χωρίς όμως επιτυχία πάντα.
Τι ΔΕΝ είναι ιδεοληψία:
Είναι φυσιολογικό κάποιος να έχει περιστασιακές σκέψεις σχετικά με την πιθανότητα να παρουσιάσει κάποια ασθένεια, ή με την ασφάλεια των αγαπημένων του προσώπων.
Το πιο συχνό θέμα των ιδεοληψιών αφορά πιθανή μόλυνση: στην περίπτωση αυτή και η αμυδρή πιθανότητα για την ύπαρξη μικροβίων στο περιβάλλον δημιουργεί στο άτομο μία υπερβολική αίσθηση απειλής την οποία καταπολεμά με τελετουργίες πλυσίματος. Η σκέψη είναι συνήθως του τύπου: «Το πόμολο είναι βρώμικο, μπορεί να κολλήσω κάτι»
Άλλο συχνό θέμα αφορά την απώλεια ελέγχου στη συμπεριφορά του. Το άτομο φοβάται μήπως κάνει κακό στους άλλους ή στον εαυτό του ενώ δεν το θέλει (πχ. χτύπημα, φόνος, αυτοκτονία), μήπως κραυγάσει βρισιές ή μήπως κλέψει κάποιο αντικείμενο.
Άλλο θέμα των ιδεοληψιών αφορά την ανάγκη για τελειομανία που εκφράζεται με την ανάγκη του ατόμου για την τάξη, τη συμμετρία και τη σειρά των αντικειμένων στο χώρο ή τη σειρά και τον τρόπο των ενεργειών καθώς και το φόβο του μήπως χάσει ή ξεχάσει κάτι που το οδηγεί σε τελετουργίες συλλογής περιττών αντικειμένων
Πολύ συχνές είναι επίσης οι ιδεοληψίες σχετικά με τη σεξουαλική του συμπεριφορά που βιώνονται σαν φόβοι ότι μπορεί να χάσει τον έλεγχο και προβεί σε άσεμνες σεξουαλικές ενέργειες ή βιώνει ανεπιθύμητες εικόνες ή σκέψεις τέτοιων πράξεων (πχ. βιασμός, παιδεραστία, ανησυχίες ομοφυλοφιλίας κλπ). Το άτομο στην κατάσταση αυτή βιώνει τον εαυτό του ως κακό, μιαρό , ανήθικο ενώ έχει διαρκώς την αγωνία μήπως πραγματοποιήσει αυτά που φοβάται και αναρωτιέται διαρκώς, αν επειδή το σκέφτεται σημαίνει ότι το επιθυμεί στ’ αλήθεια. Αποφεύγει παιδότοπους, παιδικούς σταθμούς, επισκέψεις σε σπίτια με παιδιά, μπαρ, ταινίες με σχετικό περιεχόμενο, ειδήσεις σχετικές, συζητήσεις για τέτοια θέματα κλπ
Άλλο θέμα ιδεοληψιών αναφέρεται στη θρησκεία (θρησκευτικές ιδεοληψίες, ονομάζεται επίσης Ευσυνειδησία) και το περιεχόμενό τους αναφέρεται σε ανεπιθύμητες σκέψεις και εικόνες σχετικά με τη θρησκεία, όπως βλάσφημες λέξεις, ύβρεις και εικόνες πχ. με αγίους σε άσεμνες σεξουαλικές πράξεις ή άλλες εικόνες. Ακόμη, μπορεί οι ιδεοληψίες να γίνουν διαρκείς αμφιβολίες αναφορικά με τη θρησκευτική του πίστη και συνείδηση (π.χ ποιο είναι το νόημα της ζωής, πως είναι άραγε ο Θεός, τι είναι σωστό / λάθος)
Άλλες ιδεοληψίες αφορούν σκέψεις «αμφιβολίας», μήπως άθελά του προκαλέσει κάποιο κακό, με αποτέλεσμα να εμπλέκεται σε τελετουργίες διαρκούς επανελέγχου καταστάσεων για διάφορα θέματα με κατανάλωση χρόνου άνω της μιας τουλάχιστον ώρας ημερησίως (το παρόν άρθρο είναι δημοσιευμένο και στην ιστοσελίδα του νοσοκομείου www.noskard.gr).
Μπουρνούδη Ευρυδίκη
MSc Ψυχολόγος
Εξωτερικό Ιατρείο Ψυχολόγων
Γενικό Νοσοκομείο Καρδίτσας
