«Πόλεμος πατήρ πάντων», έλεγε ο αρχαίος φιλόσοφος Ηράκλειτος από την Έφεσο, τον 6ο και 5ο π. Χ. αιώνα. Και οι Λατίνοι συγγραφείς διακήρυτταν: «χόμο χόμινι λούπους εστ», δηλαδή ο άνθρωπος για τον άνθρωπο είναι λύκος.
Πράγματι, ο άνθρωπος, από την εμφάνισή του πάνω στη γη, παρά τα τεράστια επιστημονικά του κατορθώματα, βρίσκεται σε μία διαρκή σύγκρουση, σε έναν διαρκή πόλεμο με τον συνάνθρωπό του, αλλά και με το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζει. Ο δυνατός επιβάλλεται στον αδύνατο και ως νικητής επιβάλλει τους όρους του. Κι όλα αυτά εξ αιτίας της αλαζονείας και της απληστίας του.
Ύστερα από κάθε πόλεμο, από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερα, ο νικητής ζητά πολεμικές αποζημιώσεις από τον ηττημένο, για υλικές ζημιές που προξένησε ο ηττημένος στη χώρα του νικητή. Πώς, όμως, να αποζημιωθούν οι ψυχές των νεκρών κατά τη διάρκεια του πολέμου;
Τον Αύγουστο-Σεπτέμβριο του 480 π. Χ., στις Θερμοπύλες, ο Ξέρξης, βασιλιάς της πανίσχυρης τότε Περσικής αυτοκρατορίας, σκότωσε τον Λεωνίδα, βασιλιά της Σπάρτης και τους στρατιώτες του. Όμως, στις 22 Σεπτεμβρίου του 480 π.Χ., ο Ξέρξης στη ναυμαχία της Σαλαμίνας νικήθηκε από τους Έλληνες. Φεύγοντας στρατοπέδευσε στη Θεσσαλία. Εκεί τον συνάντησαν πρέσβεις από τη Σπάρτη και του ζήτησαν πολεμικές αποζημιώσεις, γιατί στις Θερμοπύλες, τον Αύγουστο-Σεπτέμβριο, του 480 π.Χ., οι Πέρσες σκότωσαν τον Λεωνίδα, τον βασιλιά τους και τους στρατιώτες του. Όταν ο Ξέρξης άκουσε το αίτημα των πρέσβεων, σκέφθηκε λίγο και τους είπε, περιφρονητικά: «Αυτός, και έδειξε τον στρατηγό του Μαρδόνιο, θα σας δώσει σύντομα τις πολεμικές αποζημιώσεις που ζητάτε». Άφησε τον Μαρδόνιο με 300.000 στρατό να ξεχειμωνιάσει στη Θεσσαλία και του έδωσε διαταγή, τον άλλο χρόνο, να συντρίψει τους Έλληνες. Τον άλλο χρόνο, το 479 π. Χ., στη μάχη στις Πλαταιές, οι Πέρσες έπαθαν πανωλεθρία, ο Μαρδόνιος σκοτώθηκε και έτσι αποκαταστάθηκε το δίκαιο. Ακολούθησε βέβαια η κατάκτηση της Περσίας από τον Μεγα-Αλέξανδρο.
Τον Ιούνιο του 197 π. Χ., στις Κυνός Κεφαλές, τοποθεσία κοντά στο Βελεστίνο Μαγνησίας, ο Ρωμαίος ύπατος Φλαμινίνος νίκησε τον Φίλιππο Ε΄, βασιλιά της Μακεδονίας. Ένας από τους όρους της συνθήκης που ακολούθησε, ήταν να καταβάλει ο Φίλιππος Ε΄ ως πολεμική αποζημίωση στη Ρώμη χίλια τάλαντα, ποσό που αδυνατούσε να πληρώσει. Έτσι υποδουλώθηκε η Μακεδονία στους Ρωμαίους.
Στις 22-11-1897, στην Κωνσταντινούπολη, υπογράφηκε το τέλος του άτυχου Ελληνοτουρκικού πολέμου. Ο Αλέξανδρος Ζαϊμης, ο τότε Πρωθυπουργός, υπέγραψε τη συνθήκη της Κωνσταντινούπολης, μια συμφωνία που επεξεργάστηκαν οι Μεγάλες Δυνάμεις. Η Ελλάδα υποχρεώθηκε να καταβάλει στην Τουρκία 4.000.000 τουρκικές λίρες ως πολεμική αποζημίωση, ποσό που αδυνατούσε να πληρώσει. Έτσι η Ελλάδα αναγκάστηκε να λάβει δάνειο από τις Μεγάλες Δυνάμεις και τέθηκε υπό Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο, που είχε ως συνέπεια να δώσει πηγές των δημοσίων εσόδων στους πιστωτές της. Έτσι δημιουργήθηκαν τα περίφημα μονοπώλια στο τσιγαρόχαρτο, το αλάτι, το πετρέλαιο, τον καπνό, τα σπίρτα και τα τραπουλόχαρτα που διατηρήθηκαν μέχρι την είσοδο της χώρας μας στην ΕΟΚ το 1981.
Ο κανόνας έχει και τις εξαιρέσεις του. Μετά τη λήξη του Β΄ παγκοσμίου πολέμου, η ηττημένη Γερμανία όχι μόνο δεν εξαναγκάστηκε να πληρώσει πολεμικές αποζημιώσεις στους νικητές, στην Αμερική και στους συμμάχους της, αλλά έλαβε δωρεάν οικονομική βοήθεια δισεκατομμυρίων δολαρίων από την Αμερική για την ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων πόλεων και της οικονομίας της. Πρόκειται για το γνωστό σχέδιο Μάρσαλ (από το όνομα του αμερικανού υπουργού εξωτερικών Μάρσαλ), από το οποίο σχέδιο ωφελήθηκαν και άλλες χώρες, όπως και η Ελλάδα. Κατά τους ειδικούς, τούτο το έκανε η Αμερική κυρίως για να αποτελέσει η Γερμανία το ανάχωμα στην αυξανόμενη σοβιετική επιρροή στην Ευρώπη. Όμως, πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, ζήτησαν και ζητούν και σήμερα από τη Γερμανία πολεμικές αποζημιώσεις. Η Ελλάδα ζητά επί πλέον από τη Γερμανία την επιστροφή του αναγκαστικού κατοχικού δανείου που έλαβε η Γερμανία για τη συντήρηση του στρατού κατοχής. Πρόσφατα η Ρωσία ζητά ως αποζημιώσεις 4 τρις ευρώ. Κατά τους ειδικούς, το κάνει σήμερα η Ρωσία ως άμεση απάντηση στις εμπορικές κυρώσεις που της επιβάλλονται από την Αμερική και την Ευρωπαϊκή Ένωση για την προσάρτηση της Κριμαίας.
Δημήτρης Απ. Ρήτας
φιλόλογος-συγγραφέας-στιχουργός
Δ/ντής Περιφερειακού Θεάτρου Καρδίτσας
