Φίλες και φίλοι εκπαιδευτικοί του Νομού Λάρισας, είμαι κι εγώ Θεσσαλός, από τον Άγιο Γεώργιο Καρδίτσας, σπούδασα με κρατική Υποτροφία στη Φιλοσοφική Σχολή της Αθήνας και τελείωσα και τη Δραματική Σχολή του Γρηγόρη Βαφιά. Η αγάπη μου για τη λογοτεχνία και το θέατρο από μικρός ήταν μεγάλη, κληρονομιά από τον παππού και τον πατέρα μου. Στην τελευταία τάξη του Λυκείου τόλμησα και κυκλοφόρησα την πρώτη μου ποιητική συλλογή.
Θα σας πω δυο λόγια για την πνευματική ιδιοκτησία που είναι το θέμα του σημερινού μας σεμιναρίου, πώς μπήκα στο τραγούδι και τρεις χαρακτηριστικές περιπτώσεις που έπεσα θύμα εκμετάλλευσης της πνευματικής μου ιδιοκτησίας: μία όταν οι δίσκοι κυκλοφορούσαν σε βινύλιο, μία σε σιντί και τώρα στο ίντερνετ.
Πνευματική ιδιοκτησία είναι η ιδιοκτησία πάνω στα προϊόντα του πνεύματος. Είναι περιουσιακό δικαίωμα, είναι δηλαδή δικαίωμα οικονομικής εκμετάλλευσης του πνευματικού μας δημιουργήματος (τραγούδι, θεατρικό έργο, βιβλίο, κλπ) και ηθικό δικαίωμα, γιατί ο δημιουργός έχει ιδιαίτερο δεσμό με το δημιούργημά του.
Όταν ήμουν στο Πανεπιστήμιο, σκέφθηκα να αξιοποιήσω τους στίχους μου για να μπορέσω να αντιμετωπίσω καλύτερα τα έξοδα των σπουδών μου. Έμαθα ότι στην οδό Σατωβριάνδου, κοντά στην Ομόνοια, στην Αθήνα, ήταν ένα καφενείο, όπου σύχναζαν οι μουσικοί. Μια μέρα συνάντησα έναν μουσικό και του έδειξα στίχους μου. Τους διάβαζε και τους ξαναδιάβαζε. Ένας άλλος μουσικός που ήταν δίπλα, θέλησε κι αυτός να δει τους στίχους μου. Ο πρώτος όμως δεν τους έδινε με αποτέλεσμα να μαλώσουν. Πού να πάει εμένα στο μυαλό μου γιατί αυτοί μάλωσαν. «Καλά γράφεις μου λέει, ξαναφέρε μου τραγούδια σου». Έφυγα. Μετά από λίγο καιρό, κάποια μέρα στο δωμάτιο που έμεινα, ήλθε ένας φίλος μου συμφοιτητής. «Αυτοί οι στίχοι τίνος είναι; μου λέει». Δικοί μου του απαντώ. «Καλά, μου λέει, κοροϊδεύεις τους άλλους, κοροϊδεύεις κι εμένα τον φίλο σου;» Μου εξήγησε ότι οι στίχοι αυτοί έγιναν τραγούδι και τους τραγουδάει ένας πολύ μεγάλος τραγουδιστής. Πήγαμε αμέσως σε ένα τζουμπόξ και ακούσαμε το τραγούδι. Ένιωσα απέραντη οργή και πίκρα για την κλοπή που έγινε σε βάρος μου. Ήμουν για πρώτη φορά θύμα πνευματικής εκμετάλλευσης. Δεν ξαναπήγα στο συγκεκριμένο καφενείο. Και τώρα ακόμη, όταν περνώ από την οδό Σατωβριάνδου, νιώθω πίκρα. Όμως, «ουδέν κακόν αμιγές καλού», όπως έλεγαν οι πρόγονοί μας. Το γεγονός αυτό με πείσμωσε και μια μέρα με το θράσος της νιότης χτύπησα την πόρτα του μεγάλου Έλληνα συνθέτη και σπουδαίου ανθρώπου Απόστολου Καλδάρα και του έδειξα στίχους μου. Τους διάβασε και μου λέει: «μικρέ μου είσαι πολύ δυνατή πένα, θα συνεργαστούμε». Αμέσως γράψαμε το πρώτο μου τραγούδι το «Λες κι οργώνω μες στα βράχια», το τραγούδησε η Μοσχολιού, έγινε τεράστια επιτυχία, πήρα πολλά χρήματα, τόσα όσα θα μπορούσα να αγοράσω μία γκαρσονιέρα, αλλά πήγα ένα μήνα στο Παρίσι και πέρασα καλά. Με τον Καλδάρα γράψαμε ωραία τραγούδια που τραγούδησαν: Γιάννης Πάριος, Σταμάτης Κόκοτας, Δημήτρης Μητροπάνος, Γλυκερία κι άλλοι. Στη συνέχεια συνεργάζομαι με κορυφαίους συνθέτες, όπως: ο Χρήστος Νικολόπουλος, Θανάσης Πολυκανδριώτης, με τους οποίους με συνδέει αδελφική φιλία.
Όταν καταργήθηκε ο δίσκος και τα τραγούδια άρχισαν να κυκλοφορούν σε σιντί, είχα μία ανάλογη πικρή εμπειρία. Μαύροι, άσπροι, κίτρινοι και παντός χρώματος και εθνικότητας πωλητές λαθραίων σιντί, τα πουλούσαν στις καφετέριες, στους δρόμους, παντού, ανεξέλεγκτα. Στο τελευταίο σιντί του Γιάννη Πουλόπουλου είχα συμμετοχή με τραγούδια μου. Είμαι μία Πέμπτη στη Αθήνα. Επικοινωνώ με τον Δ/ντή της δισκογραφικής εταιρείας αν κυκλοφόρησε το σιντί με τον Πουλόπουλο για να πάω στην εταιρεία να πάρω ένα που δικαιούμαι ως δημιουργός «τιμής ένεκα». Μου είπε ότι το σιντί θα κυκλοφορήσει την Τρίτη. Συνηθίζω να επισκέπτομαι το Μοναστηράκι. Βαδίζοντας στους δρόμους του, ακούω έναν μαύρο να φωνάζει «ελάτε να πάρετε το νέο σιντί με τον Γιάννη Πουλόπουλο». Βλέπω το σιντί, βλέπω και το όνομά μου και αισθάνομαι αγανάκτηση και θυμό. Την άλλη μέρα παίρνω πάλι τηλέφωνο τον Δ/ντή της Εταιρείας και διαμαρτυρήθηκα. «Δεν ξέρω, μου λέει, πώς κυκλοφόρησε λαθραία, πριν ακόμα κυκλοφορήσει επίσημα». Και μου αύξησε την οργή και τον θυμό μου.
Κι ερχόμαστε τώρα στην εποχή του ίντερνετ. Εδώ είναι που γίνεται πραγματική λεηλασία. Τελευταία έγραψα με τον Χρήστο Νικολόπουλο το σιντί «Τα ανθοτράγουδα», 14 τραγούδια με χροιά δημοτική και τραγουδούν 7 σπουδαίοι τραγουδιστές: Αηδονίδης, Γαϊτάνος, Γλυκερία, Θαλασσινός, Κετιμέ, Κυρίτσης, Λάλεζας. Το σιντί αυτό δεν κυκλοφόρησε ποτέ ούτε κυκλοφορεί στο εμπόριο. Γράφτηκε για να επενδύσει μουσικά τις κωμωδίες που γράφω και για την ανταλλαγή δώρων στις παραστάσεις με το Περιφερειακό Θέατρο Καρδίτσας. Μετά από λίγες μέρες κυκλοφορίας του σιντί, κάποια εταιρεία το είχε ανεβάσει στο ίντερνετ και το πωλούσε χωρίς την άδεια κανενός. Τηλεφώνησα αμέσως στον Νικολόπουλο και τον ενημέρωσα. Μου είπε να επικοινωνήσω με την ΑΕΠΙ. Επικοινώνησα με τον Νομικό της Σύμβουλό της και ακούστε τι μου είπε: «Δεν μπορούμε, μου λέει, να κάνουμε τίποτα, γιατί αυτή η εταιρεία που πουλάει το σιντί έχει έδρα τη Ρωσία και η Ρωσία δεν έχει υπογράψει τη σύμβαση για τα πνευματικά δικαιώματα με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Κι αν η Ρωσία την υπογράψει, αυτή η εταιρεία θα ορίσει άλλη χώρα ως έδρα, οπότε δεν μπορούμε και πάλι να κάνουμε τίποτα».
Αυτή είναι η κατάσταση που επικρατεί για τα πνευματικά δικαιώματα. Και το ωραίο είναι ότι δίνεται η εντύπωση στον κόσμο ότι οι δημιουργοί κερδίζουν πολλά. Ένας σοβαρός λόγος που οι καλοί δημιουργοί δεν γράφουν πλέον τραγούδια είναι γιατί δεν υπάρχει κίνητρο, αφού ξέρουν ότι θα πέσουν θύματα εκμετάλλευσης. Γι’ αυτό το τραγούδι υποβαθμίστηκε πολύ. Ελάχιστοι σήμερα άξιοι δημιουργοί γράφουν και γράφουν από αγάπη για το τραγούδι. Για να ζήσουν κάνουν κάποια άλλη δουλειά.
Ήταν προσωπικές μου εμπειρίες που μεταξύ άλλων είπα στους δασκάλους και καθηγητές του Ν. Λάρισας, στο επιμορφωτικό σεμινάριο για την πνευματική ιδιοκτησία και τα πνευματικά δικαιώματα, στο οποίο είχα την τιμή να προσκληθώ ως ομιλητής, σεμινάριο που διοργάνωσε ο Οργανισμός Πνευματικής Ιδιοκτησίας, η Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Λάρισας, το παρακολούθησαν δάσκαλοι και καθηγητές του Νομού και πραγματοποιήθηκε στο μουσικό Σχολείο της πόλης.
Δημήτρης Απ. Ρήτας
Φιλόλογος, συγγραφέας, στιχουργός, Δ/ντής Περιφερειακού Θεάτρου Καρδίτσας
